Thuyền nhân , Tàu nhân , người Tàu là ai ? Fx Hồng Kim Linh

Thuyền nhân , Tàu nhân , người Tàu là ai ?

 

 

i cư, biệt cư, tạm cư, nhập cư, định cư  là những từ ngữ được nhắc tới trong phương tiện truyền thông thời nầy. Cũng như từ ngữ tị nạn, vượt biên, vượt biển, thuyền nhân (= boat people) được nghe thời 1975 về sau, nhứt là trong cộng đồng người Việt ra khỏi nước bằng đường biển.

 

Độc giả Báo GXVN Paris một phần thuộc thành phần đó hoặc có những thân nhân bạn bè mang danh tính đó một thời. Vậy ta thử tìm hiểu từ ngữ ‘thuyền nhân’ thời nay đối chiếu đến ‘tàu nhân’ (người  tàu) có gì liên hệ giống và khác nhau làm sao trong bối cảnh di cư, tị nạn tìm đất sống mới.

 

‘Thuyền nhân’ danh tính mà các nước đón nhận người Việt trong lối vượt biên tẩu thoát chạy trốn qua đường biển. Thường tình là gặp  lắm gian nguy trên chiếc ghe thuyền chòng chành mỏng manh chất chứa đầy người. Những tấm thân gầy còm yếu liệt, rách rưới trong những bộ đồ tả tơi, phần vì  đói khát, vì sợ hải sóng to gió lớn ập vào nhận chìm trước mắt, càng tuyệt vọng hơn nữa là khi xuồng thuyền bị hỏng máy, chờ đợi…  được tàu ngoại quác thương tình vớt lên và sắp xếp lên bờ . Một khi được cứu vớt cho vào biệt cư, tập trung tại các trại (camp, hotel, centre) tạm cư rồi nhập cư, định cư . Trước đó họ được gọi là những người  ‘tị nạn ‘. Boat-people= tị nạn hàm chứa cảnh bi đát của kẻ trốn chạy, bị đuổi xua từ một đất nước mà mình không còn ‘chổ đứng’ như là quê hương mình. Bởi đó ‘chua chát' thay là những thuyền nhân nầy trước khi được nhận vào thành phần ‘nhập cư, định cư’ thì phải bị liệt kê vào thân phận người vô tổ quốc (=a-pa-tri-te )…Đó là thân phận của người Việt vượt biên, vượt biển ra đi khỏi nước hậu bán thế kỷ 20 . Thật là không giống chút nào thân phận  những người di cư, nhập cư, định cư tại Việt nam thế kỷ trước…

 

Thật vậy những người đến định cư xứ Việt nam thế kỷ trước, được nhìn nhận là ‘tàu nhân’ đọc theo ngôn ngữ Việt nam là ‘người tàu’. Đây là những người đến đất nước  Việt nam bằng ‘tàu thủy’, bất luận họ đến từ Quảng đông, Quảng tây, Tiều châu, Hẹ, Hakka, Phúc kiến…gọi chung là từ đất Trung Hoa lục địa , là Trung quốc. Chắc hẳn là họ không bị xua đuổi bị rượt để phải chạy trốn, mà khởi đàu gặp gở ra đi đàng hòang, bằng tàu bè vững chắc để đến nơi an toàn nơi họ chọn lựa lập cư định cư và sinh sống. Họ không bị phân biệt chủng tộc và bị điều tra liệt kê, sắp loại xuất xứ từ đâu, …mà được tiếp nhận như người anh em chú Ba đến bằng tàu = người tàu=tàu nhân : Chú ba tàu.

 

Trong kho ngữ liệu Việt tộc, dù kẻ đến có xưng danh là ‘Tống nhân, Đường nhân, Minh Hương’ để nói lên xuất xứ, gắn kết với một triều đại đã qua của Trung nguyên, nhưng Việt ngữ vẫn gọi họ là Người Tàu và theo cung cách hiếu khách niềm nở đi đến việc  ‘thân tộc hóa’ luôn coi như người trong gia đình dòng tộc có thứ bực trong cách gọi ‘Chú Ba’, Chú Ba Tàu’.

 

Người ta sẽ hỏi : vì sao gọi là chú Ba, mà không phải là chú tư, chú năm tàu. Theo ngữ vựng dùng trong nam bộ, người anh trưởng là ( anh cả = anh hai ) ; vậy người con trai kế Anh hai là chú ‘Ba’. Vậy qua ngôn ngữ bản địa, Chú Ba là em của anh Hai con của Cha ( đứng số một). Ngừời Cha  với tư cách là chủ nhân của đất  nứớc Việt tộc (Lạc Việt và Âu Việt ) ra tay đón nhận những người con của dòng Bách Việt (Bách Duệ) gồm Nam Việt, Băc Việt, Tây Việt, Đông  Việt, Mân Việt, Ngô Việt , cả trăm Việt vv.

 

Vậy gọi ‘các chú », « cắc chú » là gì  ? Xét theo ngữ âm và ngữ nghĩa trong âm ngữ học (phono-sémantico- logie ) thì khởi đầu cuộc gặp gở , chủ khách phân biệt, kẻ mới đến là khách =  ‘Khách trú =các chú.’ : một lối hành xử bình thường trước lạ gọi là khách  sau quen gọi là chú. Người nầy là khách  là người đang trú ngụ gần gủi với mình, là chú . Cách gọi thực dụng không xa lạ mấy, khác với lối gọi có vẻ xa lắc xa lơ như gọi ‘anh bảy chà’ (ý nói người Ân độ, di cư qua Java (Indonesia), Manila (Philippine), rồi qua định cư tại đất Việt ) nên được người Việt tăng cho danh ngữ là anh bảy chà (và)=java . Câu nói bình dân do trẻ nhỏ ngêu ngao –nhắc lại kiểu dân gian có chút chế nhạo và tả hình dung : » Chà- và Maní tí te, cái bụng chè bè , con mắt ốc bưu ».Cái tội kỳ thị dân nào cũng mắc phải, nhứt là khi kẻ ấy khác mình về hình dong, cách  sinh sống, ăn mặc và nhứt là khi họ được thuận lợi giàu có hơn mình !! (Người Ấn=chà và : hay Ấn Pondichéry thuộc địa Pháp, nói tiếng tây giao dich với Pháp làm ăn phát đạt ở Việt nam : chủ đồn điền, bạc tiền giàu có, cho vay ).

 

Như thế  gọi ‘chú Chệt’ có là kỳ thị không ? Thưa ‘Chệt’ là Cha là Ba cũng như ‘Tía’ ( gốc tiếng Phúc kiến) là từ ngữ dùng trong tiếng Trung hoa vùng Quảng Đông, Quảng tây… ? nên chi gọi họ là chú ‘Chệt’ thật ra không có tính cách kỳ thị.

 

Chú Ba Tàu : tức là Chú Ba đến bằng tàu được thân tộc hóa trong tiêng Việt là chú Ba em của người con thú hai trong nhà Việt tộc thế thôi.

 

Độc giả tới đây hỏi : Tàu nhân là » danh gọi » » hay « danh xưng ». Danh tự xưng lúc thời phong kiến di dân là Tống nhân, Đường nhân, Minh Hương ( như đã nói trên ); sau thời ấy thì tự xưng là người Trung Quốc, người Hoa với ý nghĩa tự hào là nuớc trung tâm thế giới, (Empire du milieu) văn minh Trung Hoa đối chiêu với ‘ nước ngọai vi là man di, mọi rợ. Nước Việt nam đối với Trung quốc chỉ là nước nhỏ phía nam của họ có tên gọi theo sắc phong tùy thời đại : Giao chỉ quận vương, An nam quốc vương (xứ nam an định ). Tên An nam là ‘danh gọi’ bởi người Hoa, và tiếp theo thòi Pháp thuộc, chứ ‘danh xưng’ là Đại Việt, Đại nam.(cf Mục đề ‘danh xưng , danh gọi’ trong sách Người Việt của tác giả ). 

 

Tự hào dân tộc qua cách ‘tự xưng’ ‘danh xưng’ nước nào cũng có : Vietnam thời thủy nguyên chỉ gồm hai bộ tộc ‘Lạc Việt và Âu việt mà có lúc cũng tự xưng là Đại Việt, Đại Cồ Việt, Đại Nam, kiểu Hàn quốc xưng là Đại Hàn : nước nhỏ nhưng cũng xưng hùng xưng đế huống chi một nước vĩ đại như Trung quốc.

 

«  Cina ,China, Chine » là danh gọi do tây phương (Bồ đào nha, Anh Mỹ, Pháp ) để tránh nhìn nhận là nước ‘trung tâm thế giói’(Trung quốc, Trung nguyên ) hoặc là vùng đất có nhiều nước (Lục quốc) có nhiều tên như Tần, Tấn, Hán, Sở, Triệu, Tùy, Lổ, Lương, Châu  rồi nhà, triều đại  Hán Tống, Đường, Minh, Nguyên, Thanh  vv suốt chiều dài lịch sử của họ ( Đông châu liệt quốc, lục quốc,  tam quốc, đế quốc ). Đó là một một địa bàn  lảnh thổ mênh mông với những 55 săc dân (ethnies) kêu sao cho đúng,  nên chi tây phương chọ gọi một tên’ tsin’ ( Tần) thủy Hoàng phát xuất  thời cổ đại mà nước nầy  thống nhứt tức  vào 3 thế kỷ trước công nguyên. Đó là một lối gọi dựa vào âm ngữ (phonétique) chứ không theo ngữ nghĩa (sémantique).

 

Tóm lại Viêt nam gọi ‘Tàu nhân = người Tàu ‘người di dân đi tàu xuống Viet nam lập nghiệp : coi nhau như người nhà, chú Ba, Chú Ba tàu qủa là một kiểu nói hi hữu có ngữ nghĩa bao trùm nguồn gốc xa xưa của dòng tộc, đồng thời thể hiện tình ‘thân tộc’ thích họp trong cách xưng hô ’ bà con’’họ hàng’ trong Đại gia đình. Kết qủa là ‘người tàu, chú ba trở thành ‘người nhà’ trong mái ấm Họ hàng Việt tộc. Các Họ giàu  ngữ nghĩa  âm sắc như Cù, Bạch, Cổ, Chung, Lai, Lâm, Dương, Tạ, Xái, Giang, Lưu, Quách, Đàm, Thẩm, Nghiêm, Thái, Lã, Lử, Dư, Tống, Đường, Văn, Từ, Tô, Lương…đã nâng sỉ số tên Họ Việt tộc từ con số 230 tăng dần với con số Họ gốc (3200) đã có sẳn bên  dòng Họ Chú ba. Như vậy Chú Ba  hoàn toàn nhập cuộc với danh tính nguyên vẹn, mà không cần thay đổi vị trí trình tự cấu trúc (prénom , nom ; name, surname ; first name, middle name, last name ) như khi phải vào quốc tịch Âu Mỹ. Những ‘ Chú Ba’ thời xưa,  nay với thời gian nhập cuộc và kiến tạo trở thành những bực nổi nang trong các ngành nghề đủ loại ở phần đát mới , kể cả những người trí thức tài ba, dũng lực và thao lược trong chiến trường ( cf danh sách các tướng tá trong Quân Lực Việt nam ): Tất cả hòa mình trong lòng dân tộc trong việc bảo tồn và gìn giữ đát nước như một công dân chính gốc .

 

Phải chăng tinh thần thân tộc hóa của Việt tộc trong dòng Bách Việt đã tiến một bước khá dài, bỏ sau tính kỳ thị chủng tộc, để hoàn thành câu chữ «  tứ hải giai huynh đệ tiên phong vào quá trình  thực hiện ‘ fratelli tutti ‘ được Đức GH Phanxicô cổ vỏ thời đại nầy. Tóm lại trong cái nhìn đối chiếu :

 

- ‘tàu nhân’ thế kỷ trước, di cư vào nhà Việt nam được đón nhận là ‘chú’ trong gia đình, không thay đổi quốc tịch, danh tính, tên họ giữ nguyên : sinh sống hòan toàn như người nhà.

- ‘thuyền nhân’ thế kỷ 20 khi vào các nước trên thế giới, phải qua ngưởng cửa gọi là ’tị nạn’di cư, ‘nhập cư’ rồi vào quốc tịch với danh tính mới hoặc thay đổi vị trí tên và họ:  tên đứng trước họ đứng sau. Ngữ nghĩa và âm hưởng của tên gọi cũng mất đi phần di sản văn hóa độc đáo của tên gọi (vd. tên nam nhân phải có cái gì hùng dũng, mạnh mẻ ; tên nữ phải có âm hưởng đẹp đẽ mỹ miều ).

 

Trước việc phân cực ly tán của thời kỳ hoàn cầu hóa, nguyện Chúa Thánh Thần tác động để mọi cộng đồng dân tộc thể hiện tình huynh đệ hiệp nhứt ngõ hầu thiên hạ được sống trong Bình an và Hoan lạc mà Thiên Chúa Phục sinh đã ban phát cho mọi người trên dương thế.

 

Viết tại Paris,  dịp lể Chúa Thánh thần Hiện xuống 2021.

 

Fx Hồng Kim Linh cẩn chí