Thánh Đa Minh và 11 Thánh Tử Đạo Đa Minh Tây Ban Nha tại Việt Nam - Công Bình

ất nước Tây Ban Nha đã cho giáo hội chúng ta nhiều vị Thánh, mà đặc biệt nhất là hai vị Thánh rất nổi tiếng là : Thánh I-nhã thành Loyola, sáng lập dòng Tên và Thánh Đôminicô còn gọi là thánh Đa Minh sáng lập ra Dòng Anh Em Giảng Thuyết, còn gọi là Dòng Đa Minh. Cả hai vị đều xuất thân từ miền bắc Tây Ban Nha, không quá xa biên giới với nước Pháp và đặc biệt là tuy sinh quán tại Tây Ban Nha, nhưng các Ngài lại lập Dòng trên đất Pháp : cùng với 6 người bạn hữu trong đó có Thánh François Xavier, trên đồi Montmartre, Thánh I-nhã đã soạn hiến chế và tổ chức nên Dòng Tên, còn gọi là Dòng Chúa Giêsu, tiếng LaTinh : Societas Iesu, (viết tắt là SJ). Còn Thánh Đa Minh, với vũ khí chỉ là cuốn Kinh Thánh Tân Ước, ngài theo gương Chúa Giêsu, đi rao giảng lưu động không ngừng nghỉ từ nơi này qua nơi khác, thâu nhận môn đệ và lập nên Dòng thuyết giảng tại Toulouse - Tiếng latinh : Ordo Fratrum Prædicatorum - L’Ordre des Prêcheurs (Viết tắt là O.P.), sau này theo thói quen, người ta lấy tên ngài để gọi tên cho Dòng : Dòng Đa Minh.

Hè năm nay giáo xứ chúng ta cũng như các cộng đoàn việt nam tại Pháp đã tổ chức hành hương Lộ Đức để mừng kỷ niệm 35 năm ngày tuyên phong Hiển Thánh các Thánh Tử Đạo tại Việt Nam, xin giới thiệu vài nét tóm gọn tiểu sử của vị sáng lập ra Dòng Đa Minh, một Dòng đã cống hiến tới 60 vị trong số 117 vị được tuyên phong, trong đó có 11 vị cùng có quốc tịch Tây Ban Nha như đấng sáng lập : Thánh Domingo Núñez de Guzmán - Thánh Đa Minh.

 

Thánh Đa Minh (Đôminicô hay Domingo) sinh năm 1170 tại ngôi làng nhỏ bé này. Vì sinh vào một ngày Chúa nhật, lại thuộc dòng quý tộc Guzmán, một dòng tộc danh tiếng tại Tây Ban Nha vào thời Trung Cổ nên ngài được đặt tên là Domingo Félix de Guzmán (tiếng Tây Ban Nha, Domingo là ngày Chủ Nhật). Theo truyền thuyết được kể lại thì đang khi mang bầu Domingo, mẹ ngài đã mơ thấy mình sinh ra một con chó ngậm bó đuốc đang cháy sáng và mang ánh lửa đó đi khắp thế giới và ngày ngài chịu phép Rửa tội, bà mẹ đỡ đầu lại trông thấy trên đầu ngài có một ngôi sao sáng, tỏa chiếu chung quanh.

 

Năm 7 tuổi, Domingo được gửi đến ở với người cậu là linh mục đang coi xứ gần Caleruega.

Năm 14 tuổi, Ngài theo học tại trường Palencia, là trường học nổi tiếng nhất tại Tây Ban Nha lúc bấy giờ.

Hết trung học, Ngài xin vào Đại chủng viện và có lẽ được truyền chức linh mục vào năm 1194.

Năm 1195, được chọn làm Kinh Sĩ cho nhà thờ chính toà Osma và 2 năm sau được chỉ định làm bề trên Hội Kinh sĩ nơi đây. Kinh sĩ là những tu sĩ được chọn để chuyên lo đọc kinh và cầu nguyện cho cả Giáo phận.

 

Nổi bật nhờ lòng nhiệt thành và tài năng rao giảng, ngài được viện phụ dòng các Giáo sĩ vùng Osma mời nhập dòng và nhanh chóng trở thành tấm gương sáng cho các Tu sĩ khác noi theo nên không lâu sau đó được bầu làm Phó Viện phụ.

 

Cũng nhờ tài năng rao giảng này mà cha Domingo de Guzman hay được Giám mục sở tại Osma Đức Cha Diego de Acebo mời tháp tùng trong những chuyến kinh lý và ngoại giao mà nhà Vua giao phó.

 

Cùng thời này, có một nhóm Cathares mà Giáo hội liệt vào hàng lạc giáo hoạt động rất mạnh mẽ ở vùng Languedoc, miền nam nước Pháp, nhiều giáo dân bị quyến rủ bởi các chủ thuyết của nhóm này đưa ra, như việc truyền chức linh mục cho phụ nữ.

Trên đường tháp tùng với Đức Cha Osma từ Danemark về, đi ngang qua vùng Languedoc của nhóm Cathares này, ngài quyết định dừng lại ở đây và lên kế hoạch, liên kết với các cha dòng Xi-tô, chống lại những học thuyết của nhóm dị giáo này bằng những bài thuyết giảng mong sao những người lạc giáo biết quay về đường ngay nẻo chính.

Ngay từ những ngày đầu, để cạnh tranh với nhóm dị giáo Cathares, Cha Domingo đã thành lập ở Fanjeaux vào năm 1206 tu viện đầu tiên dành cho phụ nữ (sau này trở thành Dòng nữ Đa Minh đầu tiên)

Vào năm 1214, cảm thấy con đường chinh phục còn nhiều nhiêu khê, ngài đã cùng với sáu môn đệ thành lập một tu hội với tôn chỉ : can đảm sống khó nghèo triệt để và hoàn toàn phó thác vào Chúa quan phòng, chấp nhận một lối sống dấn thân tích cực phục vụ tha nhân; sống hết mình cho việc đi rao giảng và làm sao để lôi cuốn người khác cũng đi rao giảng, luôn luôn học hỏi thêm mỗi ngày để thấm nhuần giáo lý đức tin và có thể trình bầy giáo lý đó thật mạch lạc & dễ hiểu.

Và năm 1216, Đức Giáo hoàng Hônôriô III đã chuẩn y, và Dòng Anh Em Giảng Thuyết (Ordo Praedicatorum", viết tắt: O.P.) được ra đời, nay thường gọi là Dòng Đa Minh.

Năm 1215, Thánh Đa Minh và Thánh Phanxicô Assisi đã gặp nhau ở Rôma. Truyền thuyết nói rằng hai vị thánh vĩ đại này ngay lập tức đã nhận ra nhau vì đã nhìn thấy nhau trong giấc mơ, và tình bạn sâu sắc đã gắn kết cả hai cho đến khi qua đời.

Ngày 6 tháng 8 năm 1221, Thánh Đa Minh qua đời tại Bologna sau một thời gian dài bị bệnh.

Ngày 3 tháng 7 năm 1234, Đức Giáo Hoàng Gregory IX tôn phong Ngài lên bậc Hiển Thánh, ban đầu lễ kính được ấn định vào ngày 5 tháng 8, nhưng từ năm 1559 đến nay, lễ kính Ngài được dời vào ngày 8 tháng 8 hàng năm.

Tám trăm năm sau, Dòng Đa Minh đã hiện diện trên 62 quốc gia, theo thống kê năm 2014,có tổng cộng 5.955 linh mục và tu sĩ, 2.773 nữ đan sĩ, 32.500 nữ tu, 150.000 giáo dân thuộc huynh đoàn Đa Minh.

 

   

* * *

Dòng Anh Em Giảng Thuyết (Đa Minh) tại Việt Nam

Năm 1550, vì những đòi hỏi rất cấp bách tại Việt Nam : số tín hữu tân tòng ngày càng gia tăng, nên Đức Cha François Pallu (người mà lần đầu tiên trong lịch sử của Tổng Giáo phận (TGP) Hà Nội nói riêng và Giáo hội Việt Nam nói chung được chính thức mở án xin phong chân phước và phong thánh cho Ngài vào ngày 29/10/2023 vừa qua) đã gửi lời mời đến Linh mục Felipe Pardo O.P Giám Tỉnh Dòng Đa Minh Philippine,  trụ sở tại Manila, xin gởi các tu sĩ và linh mục đến Việt Nam truyền giáo.

Tỉnh Dòng Đa Minh đã phái hai Linh mục Juan de Santa Cruz và Juan Arjona đến hoạt động chung với Hội Thừa Sai Paris.

Ngày 02 tháng 2 năm 1702 Địa phận Đông Đàng Ngoài (từ tả ngạn sông Hồng Hà chạy ra biển) được giao cho Dòng Đa Minh phụ trách và tại Kẻ Sặt, linh mục Raimondo Lezoli O.P được thụ phong Giám mục tiên khởi của Dòng Đa Minh tại Việt Nam.

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử Giáo hội Việt Nam và những cuộc bách đạo trong thời nhà Nguyễn, trong danh sách 117 vị tử đạo tại Việt Nam được Đức Thánh Giáo Hoàng tuyên phong Hiển Thánh, có tới 60 vị thuộc Dòng Đa Minh, trong đó có 6 giám mục và 5 linh mục là người Tây Ban Nha như Đấng sáng lập Dòng.

 

Xin được giới thiệu tóm tắt tiểu sử các vị người Tây Ban Nha này :

 

6 Giám mục

1.Dominicus Henares, tiếng Tây Ban Nha Domingo Henares de Zafra Cubero (tên Việt nam Đa Minh Minh)  (Sinh ngày 19 tháng 12 năm 1765 tại Baena, Tây Ban Nha, dòng Ða Minh, Giám mục thừa sai người Tây Ban Nha, phụ tá địa phận Ðông Ðàng Ngoài, bị xử trảm ngày 25/06/1838 tại Nam Ðịnh dưới đời vua Minh Mạng, được phong Chân Phước ngày 27/05/1900 do Ðức Lêô XIII, lễ kính vào ngàỵ 25/06.

 

2. Ignace Delgado, tiếng Tây Ban Nha Ignacio Clemente Delgado Cebrián (tên Việt nam Clêmentê Inhaxiô Y) :  Sinh  ngày 22/11/1762 tại Villafeliche, Tây Ban Nha, dòng Ða Minh, Giám mục thừa sai người Tây Ban Nha, địa phận Ðông Ðàng Ngoài, bị chết rũ tù ngày 12/07/1838, nhằm ngày 21/6/1838 (âm lịch) tại Nam Ðịnh dưới đời vua Minh Mạng, được phong Chân Phước ngày 27/05/1900 do Ðức Lêô XIII, lễ kính vào ngày 12/07.

3. Joseph Marie Diaz Sanjurjo, tiếng Tây Ban Nha José María Díaz Sanjurjo : Sinh ngày 25 tháng 10 năm 1818 tại tại Santa Eulalia de Suegos, Tây Ban Nha, dòng Ða Minh, Giám mục thừa sai người Tây Ban Nha, bị xử trảm ngày 20/07/1857 tại Nam Ðịnh dưới đời vua Tự Ðức, được phong Chân Phước ngày 29/04/1900 do Ðức Piô XII, lễ kính ngày 20/07.

4.Melchior Garcia Sampedro Suarez hay San Melchor de Quirós, tiếng Tây Ban Nha José María Díaz Sanjurjo (tên Việt nam Giuse Xuyên) (Sinh ngày 28 tháng 4 năm 1821 tại tại Cortes Asturias, Tây Ban Nha, dòng Ða Minh, Giám mục thừa sai người Tây Ban Nha, bị xử lăng trì ngày 28/07/1858 tại Nam Ðịnh dưới đời vua Tự Ðức, được phong Chân Phước ngày 29/04/1951, do Ðức Piô XII, lễ kính vào ngày 28/07.

5 Jerome Hermosilla - Jerónimo Hermosilla y Aransay - (tên Việt nam Giêrônimô Liêm), sinh ngày 30 tháng 9 năm 1800 tại Santo Domingo de la Calzada, miền bắc Tây Ban Nha, dòng Ða Minh, Giám mục thừa sai người Tây Ban Nha, địa phận Ðông Ðàng Ngoài, bị xử trảm chặt đầu ngày 1/11/1861 tại Hải Dương dưới thời vua Tự Ðức, được phong Chân Phước ngày 15/04/1906 do Ðức Piô X, lễ kính vào ngày 1/11.

6.Valentin Berrio Ochoa (tên Việt nam Vinh sinh ngày 14-02-1827  tại Elorrio (Vizcaya), Tây Ban Nha, được rửa tội tại nhà thờ giáo xứ với tên rửa tội là Valentin và Faustin. Ngài vào chủng viện Logroño năm 18 tuổi, nhưng vào năm 1848, ngài trở về với để giúp đở gia đình . Sau đó, ngài trở lại chủng viện và được thụ phong linh mục vào năm 1851. Năm 1854, ngài tuyên khấn vào dòng Đa Minh tại tu viện Ocaña gần Toledo.

Được gởi đi truyền giáo năm 1856, và ngày 25 tháng 12 năm 1857, ngài được Toà Thánh bổ nhiệm làm Giám mục phụ tá. Sau khi  Đức cha Melchior Garcia Sampedro tử đạo ngài lên kế vị vào ngày 28 tháng 7 năm 1858.

Bị xử trảm ngày 1/11/1861 tại Hải Dương dưới đời vua Tự Ðức, được phong Chân Phước ngày 15/04/1906 do Ðức Piô X, lễ kính vào ngày 1/11.

 

5 Linh mục

1. François-Gil de Frederich (tên Việt nam Phanxicô Tế) : Sinh ngày 14 tháng 12 năm 1702 . Ở tuổi 15, François-Gil  gia nhập Dòng Đa Minh ở Barcelona. Sau ngày khấn dòng, vị tu sĩ trẻ bày tỏ mong muốn đi truyền giáo cho người dân ở phương Đông. Nhưng bề trên đã giao cho ngài nhiệm vụ giảng dạy trong tu viện. Sau vài năm, ngài mới  được gởi sang Philippines năm 1729, rồi năm 1735 được cử sang Bắc Kỳ.  Nhưng sau hai năm hoạt động, ngài bị bắt và tống vào tù. Ngài tiếp tục rửa tội và giải tội trong suốt những năm bị giam giữ. Bị kết án tử hình và  bị xử trảm ngày 22/01/1745 tại Thăng Long dưới đời chúa Trịnh Doanh, được phong Chân Phước ngày 15/04/1906 do Ðức Piô X, lễ kính vào ngày 22/01.

2. Matthaeus Alonso Leciniana (tên Việt nam Matthêu Đậu) : Sinh ngày 26 tháng 11 năm 1702 tại Nava del Rey, Tây Ban Nha, Linh Mục dòng Ða Minh, thừa sai người Tây Ban Nha, địa phận Ðông Ðàng Ngoài, bị xử trảm ngày 22/01/1745 tại Thăng Long dưới đời chúa trịnh Doanh, được phong Chân Phước ngày 15/04/1906 do Ðức Piô X, lễ kính vào ngày 22/01.

3.Hyacinthe Castañeda, tiếng Tây Ban Nha Jacinto María Castañeda y Pujassons (tên Việt nam Henricô Gia) : Sinh ngày 13 tháng 1 năm 1743 tại Játiva, Tây Ban Nha, Linh Mục dòng Ða Minh, thừa sai người Tây Ban Nha, địa phận Ðông Ðàng Ngoài, bị xử trảm ngày 7/11/1773 tại Ðồng Mơ dưới đời Chúa Trịnh Sâm, được phong Chân Phước ngày 15/04/1906 do Ðức Piô X, lễ kính vào ngày 7/11.

4. Petrus Almató (tên Việt nam Phêrô Bình) : sinh ngày 01/11/1830 tại San Feliz Saserra, Tây Ban Nha, Linh mục dòng Ða Minh, thừa sai người Tây Ban Nha, địa phận Ðông Ðàng Ngoài, bị xử trảm ngày 1/11/1861 tại Hải Dương dưới đời vua Tự Ðức, được phong Chân Phước ngày 15/04/1906 do Ðức Piô X, lễ kính vào ngày 1/11.

5.José Fernández de Ventosa (tên Việt nam Giuse Hiền) : sinh ngày 3/9/1775 tại Ventosa de la Cueva, Tây Ban Nha, Linh Mục dòng Ða Minh, thừa sai người Tây Ban Nha, địa phận Ðông Ðàng Ngoài, bị xử trảm ngày 24/07/1838 tại Nam Ðịnh dưới đời vua Minh Mạng, được phong Chân Phước ngày 27/05/1900 do Ðức Lêô XIII, lễ kính vào ngày 24/07.

 

Hôm nay 24/11, cả Giáo hội mừng lễ các Thánh Tử Đạo tại Việt Nam, xin cho chúng con biết noi theo gương sáng và biết sống xứng đáng là những con cháu của các Ngài.

 

Đôminicô Công Bình