Lời chúa

VĂN HÓA & GIA ĐÌNH

SÁCH báo GIÁO XỨ

HÌNH ẢNH SINH HOẠT

VIDEO

SÁU MƯƠI NĂM THÀNH LẬP HÀNG GIÁO PHẨM VIỆT NAM 1960 – 2020 - Phạm Bá Nha

SÁU MƯƠI NĂM

THÀNH LẬP HÀNG GIÁO PHẨM VIỆT NAM

1960 – 2020

Phạm Bá Nha

ăm nay, Kỷ niệm 60 năm thành lập Hàng Giáo Phẩm Việt Nam 1960-2020. Giáo Hội VN đã trải qua bao thử thách, từ 1659. Mãi tới 1960 Hàng Giáo Phẩm Việt Nam mới được thành lập. Đây là sự kiện quan trọng. Đánh dấu bước tiến trưởng thành. Từ một Giáo Hội Truyền Giáo đến Giáo Hội độc lập

Bài này xin trình bày giới hạn :

1) Tóm lược Lịch sử Giáo Hội Việt Nam.

2) Những lời khuyến khích của các ĐGH cận đại

1. TÓM LƯỢC LỊCH SỬ GIÁO HỘI VIỆT NAM (1533-1960)

Tháng 3.1533, có người tây dương tên Inekhu vào VN truyền giáo. Năm ghi dấu lịch sử Công Giáo VN. Có thể chia làm ba giai đoạn.

1.1.Thời kỳ Bảo trợ Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha (1533-1659)

Tại Hà Tiên, năm 1550, ba giáo sỹ Dòng Tên đến từ đảo Malacca, rao giảng : Luis de Fonseca, Grégroire de la Motte và Gaspar de Santa Cruz. Tại Đàng Ngoài, năm 1583, bốn giáo sỹ Đa Minh Diego Doropera, Bartolomeo Ruiz, Petro Ortiz, Fracisco de Motila và bốn trợ sỹ đến từ Manilla Phi luật Tân truyền giáo tại vùng Quảng Yên.

Ngày 18.1.1615, cặp Cửa Hàn có 2 giáo sỹ : Fracesco Buzomi (Ý), Diego Carvalho (Bồ) và 3 trợ sỹ : Antonio Dias (Bồ). Nối tiếp truyền giáo là các giáo sỹ Francois de Pina, Chistopho Borri, nhất là Alexandre de Rhodes (Đắc Lộ), sáng tạo quốc ngữ. Hội Thầy Giảng được thành lập. Thầy giảng Anrê Phú Yên tử đạo đầu tiên, 27.6.1644.

Ngày 19.3.1627, đến Cửa Bạng, Thanh Hóa, có hai giáo sỹ Dòng Tên : Alexandre de Rhodes và Pierre Marquez. Vì nhu cầu mục vụ, sau tăng cường : Gaspar d’Amaral, Antoine Barbosa và Gieronimo Majoricô.

Sau 8 năm, Alexandre de Rhodes trở về Roma vận động truyền giáo, gửi ngay giám mục qua. Năm 1651, Cha cho in : Phép Giảng Tám Ngày, Tự Điển Annam-Lusitan-Latinh.

1.2.Thời kỳ Các GM Đại Diện Tông Tòa (1659-1959)

Ngày 29.7. 1658, ĐGH Alexandre VII ban hành Đoản Sắc bổ nhiệm hai giám mục hiệu tòa trong phần ‘đất dân ngoại’’. Ngày 9.9.1659, bằng tông thư Super Cathedram, thiết lập hai giáo phận truyền giáo đầu tiên, cử hai giám mục Thừa Sai làm Giám Mục Đại Diện Tông Tòa.

- Giáo phận Đàng Trong, ĐC Lambert de la Motte, làm Đại Diện Tông Tòa.

- Giáo phận Đàng Ngoài, ĐC François Pallu, làm Đại Diện Tông Tòa.

Năm 1659, Huấn thị Instructio Vicariorum Apostolicorum, Thánh Bộ Truyền Giáo chỉ thị : giáo dục thành thiếu niên đủ khả năng nhận chức linh mục. Các linh mục VN đầu tiên : Cha Trang, cha Huệ, Cha Benedicto Hiền, Cha Luca (1668) và Cha Luca Hiền (1669). Tổ chức huấn luyện Hội Thày Giảng qua thành hình ‘Nhà Đức Chúa Trời’. 1670, ĐC Lambert de la Motte thành lập Dòng Nhà Phước MTG. Tiếp tay có ‘Hội Đồng Quí Chức’. ĐC Pigneau de Béhaine (Bá Đa Lộc) tác giả : Dictionarium Anamitio Latinum (1772. Tự Vị An Nam La Tinh) và Thánh Giá Yếu Lý (1774)

Năm 1802, VN có : Giáo phận Đàng Trong, Giáo phận Tây Đàng Ngoài và Giáo phận Đông Đàng Ngoài.

Trải qua bao thăng trầm, gian lao tù đày GH VN đã có 1300 Anh Hùng Tử Đạo. Đã có 117 vị được tuyên phong Hiển Thánh, 19.6.1988 và Chân Phước Anrê Phú Yên, 5.3.2000

Năm 1889, VN có 8 giáo phận :

1. Giáo phận Tây Đàng Trong (Sài Gòn)

2. Giáo phận Đông Đàng Trong (Qui Nhơn)

3. Giáo phận Bắc Đàng Trong (Huế)

4. Giáo phận Cao Miên

5. Giáo phận Tây Đàng Ngoài (Hà Nội)

6. Giáo phận Đông Tây Đàng Ngoài (Hài Phòng)

7. Giáo phận Nam Đàng Ngoài (Vinh)

8. Giáo phận Trung Đàng Ngoài ( Bùi Chu)

Năm 1924, đổi tên các giáo phận:

Giáo phận Đông Đàng Ngoài thành giáo phận Hải Phòng

Giáo phận Tây Đàng Ngoài thành giáo phận Hà Nội

Giáo phận Nam Đàng Ngoài thành giáo phận Vinh

Giáo phận Bắc Đàng Ngoài thành giáo phận Bắc Ninh

Giáo phận Trung Đàng Ngoài thành giáo phận Bùi Chu

Giáo phận Duyên Hải Đàng Ngoài thành giáo phận Phát Diệm

Giáo phận Tây Đàng Trong thành giáo phận Sàigon

Giáo phận Đông Đàng Trong thành giáo phận Qui Nhơn

Giáo phận Bắc Đàng Trong thành giáo phận Huế

Giáo phận Cao Miên thành giáo phận Nam Vang

Giáo phận Xiêm thành giáo phận Bangkok

Hai Giáo phận Lào và Cao Bằng Lạng Sơn vẫn giữ nguyên

Ngày 25.5.1925, ĐGH Pio XI, thiết lập Tòa Khâm Sứ Đông Dương và Thái Lan, đề cử ĐC Constantin Ayuti làm Khâm Sứ, trụ sở tại Huế. Ngày 11.6.1933, ĐGH Pio XI tấn phong GM GB Nguyễn Bá Tòng làm GM VN đầu tiên. Năm 1934, Đức Khâm Sứ Colomban Dreyer triệu tập công đồng Đông Dương tại Hà Nội, thành quả :

- Qui chế Mục Vụ Công Đồng Đông Dương

- Thiết lập tiệm tiến Hàng Giáo Phẩm VN

- Đào tạo và thăng tiến Hàng Giáo Sỹ VN

- Cổ võ tinh thần sống đạo và truyền giáo của giáo dân

Ngày 18.1.1957, Trung tâm Công Giáo Tiến Hành, tại 72/12 Nguyễn Đình Chiều khánh thành. ĐC Phạm Ngọc Chi quản trị.

Viện Đại Học Đà Lạt khai giảng 8.8.1957.

Giáo Hoàng Học Viện Pio X, khai giảng ngày 13. 9.1959.

Dịp kỷ niệm 300 thành lập hai giáo phận đầu tiên (1659-1959). ĐGH Gioan XXIII cử ĐHY Gregorio Agagianian đặc sứ chủ sự Đại Hội Thánh Mẫu tại Sài Gòn, 1959.

1.3 Thành lập Hàng Giáo Phẩm Việt Nam

Biến cố quan trọng, ngày 24.11.1960, Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII ban hành sắc chỉ Venerabilium Nostrum (Chư Huynh Đáng Kính), về thành lập Hàng Giáo Phẩm Việt Nam. Việt Nam thành ba Giáo Tỉnh, các Giám Mục trước kia là Đại Diện Tông Tòa nay trở nên Địa Phận Chính Tòa.

Giáo Tỉnh Hà Nội, gồm TGM Hà Nội, với nhà thờ chính tòa Thánh Giuse.

TGM Hà Nội là ĐTGM Giuse Maria Trịnh Như Khuê

Lạng Sơn với nhà thờ chính tòa Thánh Đa Minh Hiển Tu

Giám Mục Chính Tòa là Đức Cha Vicente Phạm Văn Dụ

Hải Phòng với nhà thờ chính tòa Nữ Vương Rất Thánh Mân Côi

Giám Mục Chính Tòa là Đức Cha Phêrô Khuất Văn Tạo đồng thời Giám Quản Bắc Ninh

Bắc Ninh với nhà thờ chính tòa Nữ Vương Rất Thánh Mân Côi

Hưng Hóa với nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Lên Trời

Giám Mục Chính Tòa là Đức Cha Phêrô Nguyễn Huy Quang

Thái Bình với nhà thờ chính tòa Thánh Tâm Chúa Giêsu

Giám Mục Chính Tòa là Đức Cha Đa Minh Đinh Đức Trụ

Bùi Chu với nhà thờ chính tòa Nữ Vương Rất Thánh Mân Côi

Giám Mục Chính Tòa là Đức Cha Giuse Phạm Năng Tĩnh

Phát Diệm với nhà thờ chính tòa Nữ Vương Rất Thánh Mân Côi

Giám Mục Chính Tòa là Đức Cha Phaolô Bùi Chu Tạo

Thanh Hóa với nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Vô Nhiễm

Giám Mục Chính Tòa là Đức Cha Phêrô Phạm Tần

Vinh với nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Lên Trời

Giám Mục Chính Tòa là Đức Cha GB Trần Hữu Đức

Giáo Tỉnh Huế, gồm TGM Huế với nhà thờ chính tòa Trái Tim Cực Sạch Đức Mẹ.

TGM Huế là ĐTGM Phêrô Martino Ngô Đình Thục

Qui Nhơn với nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Lên Trời

Giám Mục Chính Tòa là ĐC Phêrô Matia Phạm Ngọc Chi

Nha Trang với nhà thờ chính tòa Chúa Kitô Vua

Giám Mục Chính Tòa là ĐC Marcello Piquet

Kontum với nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội

Giám Mục Chính Tòa là ĐC Phaolô Seitz Kim

Giáo Tỉnh Sài Gòn, gồm TGM Sài Gòn với nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội.

TGM Sai Gòn là ĐTGM Phaolô Nguyễn Văn Bình

Vĩnh Long với nhà thờ chính tòa Bà Thánh Anna, Thân Mẫu Đức Maria.

Giám Mục Chính Tòa là ĐC Giuse Nguyễn Văn Thiện

Cần Thơ với nhà thờ chính tòa Thánh Tâm Chúa Giêsu

Giám Mục Chính Tòa là ĐC Philiphê Nguyễn Kim Điền

Và Ba Địa Phận mới thành lập

Đà Lạt với nhà thờ chính tòa Thánh Nicola Bari

ĐC Simon Hòa Nguyễn Văn Hiền làm Giám Mục Chính Tòa Đà Lạt

Mỹ Tho với nhà thờ chính tòa Đức Mẹ Vô Nhiễm Nguyên Tội

ĐC Giuse Trần Văn Thiện làm Giám Mục Chính Tòa Mỹ Tho

Long Xuyên với nhà thờ chính tòa đang xây.

ĐC Micae Nguyễn Khắc Ngữ làm Giám Mục Chính Tòa Long Xuyên

Trong phiên họp 13.4.1961, HĐGMVN (Miền Nam) quyết định La Vang là ‘Trung Tâm Thánh Mẫu Toàn Quốc’. Hàng năm vào 15.8, tại La Vang, cứ 3 năm một lần có tổ chức ‘Đại Hội La Vang’.

2. NHỮNG LỜI VÀNG NGỌC KHUYẾN KHÍCH

Thánh Giáo Hoàng Gioan XXIII

Cử ĐHY Gregorio Agagiannian làm đặc sứ dự Đại Hội Thánh Mẫu tại Sài Gòn, 1959 và chuyển thông điệp gửi các GM VN, có câu: Người công giáo VN, dòng giống của những Anh Hùng Tử Đạo xưa đã lấy máu đào bảo vệ đức tin. Ngày nay họ biết đề cao tín ngưỡng là một đặc ân vô song Chúa ban. Ngài là “Nguồn phát sinh mọi mỹ vật, mọi ân hưởng”(Ga 1,17). Lòng Ta vẫn hướng về Chư Huynh và theo dõi bằng lời cầu nguyện thành khẩn của Thánh Phaolô: Biết rằng anh em vẫn vững tin nơi Đức Kitô và yêu thương nhau. Bởi thế, Ta cảm tạ Chúa thay cho anh em và sẽ nhớ cầu nguyện cho anh em (x. Ep 1,15-17)

Ngày 14.1.1961, ĐGH gửi tông thư cho Hàng Giáo Phẩm VN nói về ý nghĩa thành lập Hàng Giáo Phẩm VN. ĐGH bày tỏ lòng ưu ái và khâm phục toàn GH và quốc gia VN. ĐGH nhấn mạnh thành lập Hàng Giáo Phẩm là nói lên sự tiến triển trong cuộc truyền giáo. Đồng thời Ngài thúc đẩy giáo sỹ VN hăng say hơn nữa trong sứ vụ truyền giáo: Đào tạo giáo sỹ bản quốc. Vai trò các vị Thừa Sai vẫn cần thiết.

Thánh Giáo Hoàng Phaolô VI

Phái đoàn 13 GM VN tham dự và phát biểu Công Đồng Vatican II: TGM Nguyễn Văn Bình, TGM Ngô Đình Thục và các ĐC: Từ, Chi, Điền, Cooman Hành, Mazé, Urrutia Thi, Seitz Kim, Piquet Lợi, Hiền, Đoàn, Đại, Jacq, Thiện (Vĩnh Long), Thiện (Mỹ Tho). ĐGH tiến cử Hồng y là ĐTGM Giuse Trịnh Như Khuê, 24.5.1976

Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II

Ngày 19.6.1988, tại Roma, ĐGH chủ phong lễ phong thánh cho 117 Thánh Tử Đạo VN, giảng lễ, Ngài nhắn nhủ Dân Chúa tại VN: “Một lần nữa, giữa giáo đoàn Việt Nam, chúng tôi nói lại cho anh em rằng: máu các Tử Đạo là nguồn ân sủng cho anh em trước tiên, để anh em thăng tiến trong ĐỨC TIN. Giữa anh em, Đức tin của Tổ Tiên vẫn tiếp tục và còn truyền tụng sang nhiều thế hệ tương lai. ĐỨC TIN này tồn tại để làm nền tảng xây dựng sự kiên trì cho tất cả những người là Việt Nam thuần túy sẽ trung thành với quê hương đất nước, nhưng đồng thời vẫn còn là người tín hữu của Chúa Kitô. Ai là người tín hữu đều ý thức rằng: Lời kêu gọi của Phúc Âm vẫn là phải tuân phục các thể chế loài người, để tôn thờ tình yêu Thiên Chúa bằng cách làm việc thiện, sống xứng đáng con người tự do, kiêng nể tha nhân, yêu thương anh em, kính sợ Thiên Chúa và tôn trọng công quyền và thể chế quốc gia (1Pr 2, 13-17). Do đó, công ích của quốc gia vẫn là điểm người công dân có đạo phải dấn thân, nhưng đồng thời phải được tự do tuyên xưng chân lý của Chúa, được cảm thông với các vị Chủ chăn và anh em đồng tín ngưỡng: và như thế là để sống an bình với mọi người và thực tâm xây dựng hạnh phúc cho toàn dân” (Bản tiếng Việt do Đức Ông V. Trần Ngọc Thụ chuyển ngữ).

ĐGH Benedicto XVI

Năm 2010, ĐGH Benedicto XVI ban phép cho HĐGM VN mở Năm Thánh Kỷ niệm 50 Năm Thành Lập Hàng Giáo Phẩm VN, 1960-2010. Từ 24.11.2009 đến 2.1.2011, hưởng ơn toàn xá. Ngày 17.11.2009, ĐGH gửi sứ điệp tin tưởng nơi các GM VN, viết : Năm Thánh cũng là thời gian chúng ta làm mới lại loan báo Tin Mừng cho anh em đồng bào chúng ta ngày càng trở nên một GH hiệp thông và tự trị. Với tâm tình trìu mến tôi gửi tới các GM, Linh mục, tu sỹ và giáo dân VN phép lành Tòa Thánh.

ĐGH Phanxicô trong lần tiếp các GM VN Ad Limana, Roma, 5.3.2018, Ngài nhắn nhủ các GM VN cần có Mùi Chiên, gần Thiên Chúa và đi đến với Linh mục và anh em, dù rủi ro, khó khăn. Hãy sống ‘Niềm vui loan báo Tin Mừng’ và đừng sợ khi thi hành mục vụ.

Ngày 20.11.19, ĐGH Phanxicô đã gửi sứ điệp cho giới trẻ VN dịp đại hội tại giáo tỉnh miền Bắc, đại hội mang chủ đề: ‘‘Hãy về (nhà) với thân nhân’’(x. Mc 5, 19). Nội dung sứ điệp: Nền Văn hóa VN cũng như Á châu không chữ nào đẹp bằng chữ ‘nhà’. Bao gồm gia đình, họ hàng thân thuộc và nơi chôn rau cắt rốn, quê hương xứ sở. Dù đi đâu cũng mang theo và quay về nhà. Khi chịu phép Rửa, chúng con thừa hưởng căn nhà khác là Giáo Hội. Các con nên trở về căn nhà Giáo Hội của các con. GH đã sinh ra bởi đức tin của các nhà truyền giáo, tiền nhân và các thánh Tử Đạo. Phúc trình của cha Alexandre de Rhodes về Roma : Người công giáo VN yêu thương nhau. Và Đạo công giáo là Đạo Tình Yêu. Các con ‘hãy về nhà’, đừng khép kín, bước đi truyền giáo. Xã hội chờ đón, ‘hãy chiếu sáng như vì sao’ (x. Phil 2, 15). Cha khuyên các con sống : Trung thực, trách nhiệm và lạc quan. (Vietcatholic 19.11. 2019)

Trong sứ điệp ĐGH nhắc đến ĐHY Nguyễn Văn Thuận, viết trong bài ‘Con có một tổ Quốc Việt Nam’

Con có một tổ Quốc Việt Nam

Quê Hương yêu quí ngàn đời…

Là người công giáo VN,

Con phải yêu Tổ Quốc gấp bội

Chúa dạy con, Hội Thánh bảo con

Cha mong giòng máu ái quốc

Sôi trào trong huyết quản con

(Vatican News, 20.11.2019)

Ngày 21.11.2019, dịp tông du Thái Lan, trong thánh lễ đồng tế có 9 GM VN và khoảng 10.000 người VN, giảng lễ, ĐGH nhắc đến trẻ em, phụ nữ, già yếu bệnh tật, di dân, không nhà cửa… bị lãng quyên, bỏ rơi, bóc lột, đơn độc trong xã hội. Họ không có sức mạnh, ánh sáng và tình bạn, không cộng đoàn. Họ đều là con Thiên Chúa, để họ cảm nhiệm được sự dịu dàn và Lòng Chúa Thương Xót. ĐGH nhìn qua khán đài có áo dài VN, đang thầm ước ngày nào Ngài đến thăm VN

Ghi lại ngày Lịch sử 60 Năm, Linh mục thi sỹ Cung Chi mới viết bài ‘Thiên Ân’

Năm nay kỷ niệm sáu mươi năm

Thành lập ‘HÀNG GIÁO PHẨM’ Việt Nam

‘Đại Diện Tông Tòa’ hồi kết thúc

‘Hội Đồng Giám Mục’ nhịp chu toàn

Giang sơn độc lập Nam, Trung, Bắc

Giáo Hội kiên cường Trung, Bắc,Nam

Cậy Mẹ La Vang làm cột trụ

Đoàn con vui sống ĐẠO THIÊN ÂN

_________________________________

Tài Liệu Tham Khảo

- Lm Trần Anh Dũng :