Nhà thờ Saint Eustache Paris - Hà Bác

Hà Bắc

Saint Eustache Paris

2 Impasse Saint-Eustache, 75001 Paris

H

ạt nhân của thánh đường rộng lớn đứng hàng thứ nhì ở Paris này là một nguyện đường nhỏ có từ năm 1260. Một người Alias đã hiến dâng ngôi nhà nguyện nhỏ này cho thánh nữ Agnès (303AD) để xin chuộc tội tham lam khi người này đã tự bớt thuế đánh trên những giỏ cá bán ra ở các chợ búa Paris thời đó.

Đền thờ cũ thường được gọi là Chapel de Sainte Agnès đã từng bị cho thuê để làm tiệm bán hàng. Ngay dưới chân các bức tường của nhà thờ là sạp hàng bán trái cây rất đông khách.

Hồi đầu thế kỷ thứ mười ba, nhà thờ đã được nới rộng và đã trở thành nhà thờ của một giáo xứ với di cốt của thánh tử đạo La-mã Placidus (541AD) đem từ nhà thờ Saint Denis. Tên của thánh tử đạo đã được biến thể thành “Eustachins” rồi Pháp ngữ hóa thành Eustache cho dễ đọc. Thánh Eustache là quân nhân của đạo quân Trajan; tử đạo năm 118AD.

Cùng với lễ thánh nữ bổn mạng Agnès vào 21 tháng Giêng, nhà thờ có thêm một thánh bổn mạng nữa mà lễ kính vào mỗi 20 tháng Chín vẫn được cử hành.

Với số giáo dân ngày càng đông thời đó và việc hiện đại hóa của khu phố sau đó, một nhà thờ lớn đã được xây cất để đáp ứng nhu cầu mới. Viên đá đầu tiên cho công trình xây cất này đã do quan Jean de la Barre đặt năm 1532. Việc xây cất tiến hành rất chậm chạp và chỉ kết thúc sau một thế kỷ!

Tổng giám mục đầu tiên của Paris là Jean de Gondi đã làm lễ dâng hiến năm 1637. Trong thời gian này, mặt tiền nhà thờ vẫn chưa xong hẳn. Mặt tiền này đã được hoàn tất khác với họa đồ nguyên thủy theo lối kiến trúc Gothic đã có bên trong nhà thờ. Nó đã được hoàn tất theo phương pháp thủ công với hình dáng nặng nề, không hài hòa, thiếu nghệ thuật với hai đền thờ và một gian của lòng nhà thờ bị xén bớt khiến nhà thờ trông cụt ngủn cả về chiều cao lẫn chiều dài. Tuy thế, đây lại là một trung tâm sinh hoạt tôn giáo ngay từ đầu.

Chung quanh nhà thờ có nhiều lâu đài cổ đồ sộ, quí phái. Nó có thời còn được gọi là ‘’Thánh Đường Hoàng Gia’’ do các vua chúa và thân tộc của họ hay đến dự lễ thường xuyên ở đây. Bà Hầu-tước Francoise d’Aurigné Maintenon (1635-1719), vợ của thi sĩ Scarron, sau là vợ vua Louis XIV (Le Grand 1638-1715) theo lời đồn đại đã là bổn đạo mới của nhà thờ này lúc còn con gái. Nhà hùng biện nổi tiếng Jean Baptist Massillon (1663-1742), tác giả của “Petit Carême” cũng đã từng thuyết giảng ở đấy. Nhiều người tên tuổi đã được chôn cất tại đây như Jean de la Fontaine (1621-1695), Jean Baptiste Colbert (1619-1683), Vincent Voiture (1597-1648), Vangelas ..vv..

Chiếc đại phong cầm tuyệt đẹp là chiếc đàn đầu tiên loại này ra đời và là một trong các tặng vật đắt giá của nhà thờ.

Cuộc Cách Mạng Pháp 1789 đã xúc phạm nơi thiêng liêng này. Lễ ‘’thần vệ nữ’’ đã được cử hành tại đây một cách quái đản và có hàm ý nhạo báng tương tự như ở Notre Dame de Paris. Hội phụ nữ cũng được họp tại đây. Lúc đó, nơi đây không khác nào là một cứ địa nổi loạn và trác táng. Một số lớn báu vật của nhà thờ còn tồn tại nhờ đã được đem đi cất giấu ở viện bảo tàng Petits Augustins.

Xác của kinh tế gia Bá-tước Victor Riqueti Mirabeau (1715-1789) đã được quàn tại đây trước khi đem an táng tại nghĩa trang quốc gia Panthéon. Khi xáo trộn qua đi, nhà thờ này là một trong các nhà thờ ở Paris được trùng tu để thờ phượng Thiên Chúa. Đức Giáo Hoàng Pius VII (Chiaramonti 1800-1823) đã viếng thăm và làm phép tượng Thánh Nữ Đồng Trinh năm 1804 tại đây.

Sau đó, khu phố này đã trở thành khu thí điểm thương mại. Sát ngay chung quanh nhà thờ là các chợ thuộc trung tâm thương mãi Halles. Do đó, nhà thờ lớn này đã trở thành nhà thờ giáo xứ của con buôn ngày càng đông đảo nơi đây. Có người còn gọi nhà thờ này là ‘’Notre Dame des Halles’’!

Dưới thời Công-xã Paris (1871-1872), nhà thờ đã bị thiệt hại nặng. Một phiến cẩm thạch còn liệt kê tên của các nạn nhân. Cha sở đã là một trong các tu sĩ bị bọn Công-xã viên bắt đi nhưng thoát chết nhờ lòng can đảm và hy sinh của các bà bán hàng chợ. Câu chuyện xảy ra như sau: “Khi các bà bạn hàng bổn đạo nghe tin cha sở thân yêu của họ bị bắt đi, họ đã nhất quyết tìm cứu ngài. Một bà can đảm nhất trong đám đã xông vào bọn cầm quyền hung tợn và la lớn rằng nếu họ không thả cha sở ra thì họ sẽ biết tay bà. Thế là cha sở thoát chết!”

Nhà thờ có chiều dài 104 thước, chiều rộng 43 thước và chiều cao 33 thước. Đó là một kiến trúc không hài hòa của các nghệ thuật hỗn hợp Gothique, Romanesque và Renaissance (Phục Hưng). Sơ đồ nguyên thủy là Gothique. Cột hình bát giác. Phần lớn các vòng cung hình bán nguyệt. Chi tiết và tổng quát là Renaissance. Mặt tiền thì phi nghệ thuật, trông nặng nề. Có một hàng cột chống và hai hàng cột khác theo nghệ thuật Dorique và Ionique cổ Hy-lạp. Hai bên hông Bắc và Nam của nhà thờ có các cửa phụ với kính màu hình bông hồng và tượng ảnh hoàn toàn theo kiến trúc Gothique rất đẹp. Cửa phía Nam nhà thờ nhìn qua trung tâm Halles. Cửa phía Bắc nhà thờ và các cửa sổ nhìn qua dãy nhà cổ kính Impasse Saint Eustache xuất hiện ở cuối ngõ hẻm âm u.

Lòng nhà thờ trông rộng lớn và tráng lệ. Chánh điện tuyệt đẹp. Bàn thờ cao bằng đá cẩm thạch Parian màu trắng. Sàn có cẩn cẩm thạch nhiều màu trên các lối đi. Kính màu vẽ bởi Philippe de Champagne (còn gọi là Champaigne 1602-1674) và làm bởi Soulignac. Gác hát chạm trổ đẹp đẽ được đem về tu viện Picpus giữ gìn một thời gian vào năm 1795. Nhà thờ có nhiều tác phẩm nghệ thuật bằng gỗ. Băng ghế danh dự (banc d’oeuvre) là mẫu mực của nghệ thuật Renaissance. Trên băng này là ghế ngai nơi Hoàng Thái Hậu d’Orléans, mẹ của vua Louis Philippe ngồi dự lễ nay có thể vẫn còn. Cánh cửa hòm bánh thánh có từ thế kỷ thứ mười sáu. Khăn bàn thánh được thêu màu huyền từ thời vua Louis XII (Le Père du Peuple 1462-1515). Các kính nổi, tượng và tranh ảnh phần lớn đáng chú ý.

Các bức tranh ở đền các thánh Giuse, Vincent de Paul, Marie Madelaine đều là đồ cổ do các họa sĩ của thế kỷ thứ mười chín bảo tồn cho nhà thờ. Bức tranh phía trên bàn thờ trong đền thánh nữ Genevìeve có lẽ là của Tiziano Vecellio Titien (1490-1576), một họa sĩ lừng danh của Ý. Bức tranh ‘’Thánh Tử Đạo Eustache’’ treo trên cửa gần Chapelle de la Ville de Paris là quà tặng của vua Louis XIV. Bức tranh ‘’Adoration des Mages’’ trong đền Thánh Tẩy được biết là của gia đình Vanloo gồm các họa sĩ tài danh của Pháp.

Tượng thánh Gioan ở giữa cửa hành lang phía Nam nhà thờ được đem từ một nhà thờ cổ đến. Tượng ‘’Đức Bà Đầy Ơn Phúc’’ của Jean Baptiste Pigalle (1714-1785) được đem từ một nhà thờ của khu Les Invalides. Một trong những đặc trưng của nhà thờ này là chiếc đại phong cầm. Chiếc đàn này là một trong các chiếc đàn lớn nhất thời ấy. Nó gồm có 78 âm vực, 20 bàn đạp, 10 bậc âm giai và 4356 ống âm thanh. Nhạc trổi lên vang vọng mỗi dịp lễ thánh nữ Cécile (tử đạo năm 232), thánh quan thầy của âm nhạc. Tại đây, tiếng đàn đã vang lên mỗi thứ Sáu Tuần Thánh với bản “Stabat-Mater” của nhà soạn nhạc Ý lừng danh Gioacchino Rossini (1792-1808), bản ‘’La Mère Était Debout’’ trong mỗi dịp lễ nửa đêm Giáng Sinh huy hoàng.

Lớn lao và uy nghi, lòng nhà thờ rộng được trang bị bằng các công trình kiến trúc hỗn hợp chính thống nhưng hơi khó coi vì không hài hòa!