Ngôi nhà chung - Quang Đại

Ngôi nhà chung

hi các phi hành gia của chương trình không gian Apollo thực hiện những chuyến thám hiểm Mặt Trăng vào những năm đầu của thập niên 1970 thì hình ảnh gây ấn tượng nhất đối với họ không phải là hình ảnh của một Mặt Trăng huyền bí với « chú Cuội và cây đa » mà chính là hình ảnh của Trái Đất. Điều này thoạt nghe có vẻ như là một nghịch lý : vật thể gây cho chúng ta nhiều ấn tượng nhất không phải là một vật thể ở cách chúng ta hơn 380.000 km mà lại chính là nơi chúng ta đang sinh sống. Nhưng sự thật là, nhìn từ không gian, Trái Đất rất đẹp. Nó trông như một quả cầu xanh biếc, treo lơ lững giữa một bầu trời tối đen.

Một trong những bức ảnh chụp Trái Đất từ không gian nổi tiếng nhất là bức ảnh được đặt tên là « Viên Bi xanh » (La Bille bleue), được chụp bởi phi hành đoàn của phi thuyền Apollo 17 ngày 7 tháng 12 năm 1972. Eugene Andrew Cernan, chỉ huy trưởng của phi hành đoàn này (và cũng là người cuối cùng đặt chân lên Mặt Trăng) có nhận xét như sau : « Khi bạn nhìn Trái Đất từ một khoảng cách 250.000 dặm, nó rất đẹp. Bạn có thể thấy từ Bắc cực tới Nam cực. Bạn có thể nhìn xuyên qua các lục địa. Bạn tìm những sợi dây giữ nó hay một điểm tựa bất kỳ nào, chúng không hề tồn tại. Bạn nhìn Trái Đất và vùng xung quanh nó, bạn chỉ thấy một bóng tối với một màu đen nhất mà con người có thể hình dung được. ». Một hình ảnh nói lên vẻ đẹp, và đồng thời, một sự « mong manh » của Trái Đất. Trong một cuộc phỏng vấn trên đài phát thanh Europe 1, phi hành gia người Pháp Thomas Pesquet có nói : « On voit la fragilité de la Terre. C'est un oasis dans un océan de rien du tout. » (Chúng ta cảm nhận sự mỏng giòn của Trái Đất, một ốc đảo giữa đại dương bao la.)

Chúng ta thử hình dung Trái Đất trong một khung cảnh rộng lớn hơn của vũ trụ. Vũ trụ có hàng trăm tỷ thiên hà. Mỗi thiên hà có hàng trăm tỷ ngôi sao. Và mỗi ngôi sao có hàng chục hành tinh quay xung quanh. Như vậy, Trái Đất thân yêu của chúng ta chỉ là một hành tinh bé nhỏ trong hằng hà sa số các hành tinh của vũ trụ. Và trong hằng hà sa số các hành tinh đó, Trái Đất là hành tinh duy nhất có sự sống. Các nhà khoa học cho rằng, sỡ dĩ sự sống có thể phát triển trên Trái Đất là do nó nằm cách Mặt Trời một khoảng cách lý tưởng sao cho nước có thể tồn tại ở trạng thái lỏng. Thật vậy, nếu gần Mặt Trời quá, Trái Đất sẽ khô cằn vì quá nóng ; nếu xa Mặt Trời quá, nó sẽ đóng băng vì quá lạnh. Hành tinh thân yêu của chúng ta và môi trường của nó, nơi tạo điều kiện cho sự sống tồn tại và phát triển, quả thật rất mong manh. Thế mà con người đang làm cho nó càng mong manh hơn. Trong khoảng thời gian 6 tháng ở trên trạm không gian ISS, chỉ bằng vào việc chụp ảnh, Thomas Pesquet đã nhìn thấy những điều sau đây : sự tan chảy của các tảng băng ở Nam Mỹ, sự đốn cây ở rừng Amazone, sự ô nhiễm các sông ngòi, không khí ô nhiễm ở các thành phố...

Ý thức được sự mong manh này, Đức Thánh Cha Phanxicô đã ban hành thông điệp « Laudato si' » vào ngày lễ Hiện Xuống 24 tháng 5 năm 2015, trong đó Ngài phê bình chủ nghĩa tiêu thụ và việc phát triển vô trách nhiệm, kêu gọi mọi người tham gia vào việc bảo vệ và xây dựng Trái Đất mà Ngài gọi là « Ngôi Nhà chung của chúng ta » qua việc toàn cầu hãy hành động nhanh chóng và thống nhất để chống suy thoái môi trường và biến đổi khí hậu. Để có một nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của việc bảo vệ « Ngôi Nhà chung » này, chúng ta thử tìm hiểu xem ngôi nhà đó có gì nhé. Đầu tiên, như đã nói ở trên, ngôi nhà chúng ta có nước, yếu tố cần thiết để sự sống tồn tại. Nước, cùng với đất, qua việc trồng trọt và chăn nuôi, tạo ra thực phẩm để nuôi sống chúng ta. Kế đến, nhà chúng ta có rừng, là « buồng phổi » tái tạo dưỡng khí qua việc hấp thụ thán khí trong quá trình quang hợp. Và những « đồ đạt » quí giá nhất thì nằm ở dưới « sous-sol » : các quặng mỏ cho chúng ta vật liệu để xây dựng nhà ở, sản xuất xe cộ và máy móc đủ loại; khí đốt và dầu hỏa cung cấp cho chúng ta năng lượng. Còn ở « tầng trên », nhà chúng ta có hai món đồ cũng rất quí mà chúng ta không nhìn thấy : bầu khí quyển, không chỉ cho chúng ta dưỡng khí và một bầu trời xanh biếc mà còn bảo vệ Trái Đất chống lại các thiên thạch và tia cực tím, giữ cho nhiệt độ không quá chênh lệch giữa ban ngày và ban đêm ; từ trường của Trái Đất bảo vệ ngôi nhà của chúng ta chống lại gió Mặt Trời và các bức xạ vũ trụ. Ngoài ra, ngôi nhà của chúng ta còn « biết » xoay quanh một trục với một chu kỳ 24 giờ, rất thích hợp với chu kỳ sinh học của cơ thể chúng ta. Thật vậy, nếu Trái Đất không xoay quanh trục của nó thì chúng ta sẽ có 6 tháng ban ngày và 6 tháng ban đêm. Trong điều kiện đó, đời sống chúng ta sẽ không dễ chịu chút nào. Chưa hết. Trục xoay của Trái Đất lại tạo thành một góc 66°33’ với mặt phẳng quỹ đạo của nó xung quanh Mặt Trời, đem đến cho chúng ta bốn mùa xuân, hạ, thu, đông.

Quả thật, « Ngôi Nhà chung » của chúng ta có rất nhiều tài sản vô giá. Thế nhưng, con người đang hủy hoại lần mòn những tài sản này. Nước ngọt đang bắt đầu khan hiếm (mặc dù 70% bề mặt Trái Đất được bao phủ bởi nước nhưng nước ngọt chỉ chiếm chưa đến 1% lượng nước này). Ở nhiều nơi, người dân phải xếp hàng để được cung cấp nước ngọt mỗi ngày. Trái Đất trở nên khô cằn. Người ta đã phải bắt đầu khai thác những nguồn nước ở sâu hàng trăm mét dưới lòng đất. Tài nguyên các quặng mỏ đang cạn dần. Chỉ trong vòng 200 năm, kể từ khi các động cơ nhiệt đầu tiên ra đời, con người đã tiêu thụ một lượng nhiên liệu mà Trái Đất phải mất hơn 200 triệu năm để tạo thành qua quá trình phân hủy xác các thực vật và động vật. Các tảng băng ở hai địa cực bị tan chảy. Sông ngòi và không khí bị ô nhiễm. Gần đây, các ảnh chụp Trái Đất từ các vệ tinh nhân tạo cho thấy một sự mất cân đối trong việc phân bổ nước : nhiều nơi trên thế giới ngày càng khô cằn trong khi nhiều nơi khác thì càng ẩm thấp. Điều này có nghĩa là những nơi khô cằn sẽ càng khô cằn hơn và những nơi bị lũ lụt thì càng bị lũ lụt nhiều hơn.

Một trong những nguyên nhân gây ra các hiện tượng kể trên là khí hậu Trái Đất đang nóng lên. Từ năm 1880 đến năm 2012, nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng lên 0,85°C. Nhiều người trong chúng ta hẵn còn nhớ hội nghị quốc tế COP21, được tổ chức ở Le Bourget vào tháng 12 năm 2015 trong bối cảnh nước Pháp vừa trải qua nhiều vụ khủng bố kinh hoàng. Hội nghị đã đặt ra mục tiêu là giữ cho sự nóng lên của khí hậu ở mức 1,5°C so với nhiệt độ trung bình của Trái Đất vào thời kỳ trước cuộc cách mạng công nghiệp. Hội nghị đã đưa ra mức 1,5°C thay vì mức dự kiến ban đầu là 2°C vì thấy rằng nếu Trái Đất nóng lên 2°C thì hậu quả sẽ rất nghiêm trọng : sẽ có từ 20% đến 30% loài vật bị tuyệt chủng, hầu như toàn bộ san hô sẽ chết, đến năm 2080 sẽ có trên 3 tỷ người bị thiếu nước ngọt và khoảng 600 triệu người sẽ thiếu ăn... Để đạt được mục tiêu này, biện pháp được đưa ra là giảm lượng khí thải có hiệu ứng nhà kính với mức 7,6% mỗi năm, liên tục cho đến năm 2030. 195 quốc gia đã ký tên chấp nhận biện pháp này, trong đó có hai quốc gia thải khí hiệu ứng nhà kính nhiều nhất là Trung Quốc (20,09 %) và Hoa Kỳ (17,89 %) (phi hành gia Thomas Pesquet có cho biết là ông ta đã không thể nào chụp ảnh thành phố Bắc Kinh được bởi vì thành phố này lúc nào cũng bị bao phủ bởi một lớp sương mù do không khí bị ô nhiễm quá nhiều). 5 năm đã trôi qua kể từ khi hội nghị COP21 kết thúc và các chuyên gia nhận thấy là lượng khí thải hiệu ứng nhà kính không hề giảm đi mà vẫn tiếp tục tăng. Theo đánh giá của các chuyên gia này thì xác suất để đạt được mục tiêu của hội nghị COP21 chỉ còn là 5%. « Ngôi Nhà chung » của chúng ta đang có nguy cơ « xuống cấp » một cách trầm trọng.

Cuộc khủng hoảng y tế vừa qua với đại dịch Covid-19 cho thấy rằng nếu chúng ta càng trì hoãn việc chống suy thoái môi trường bao nhiêu thì thiệt hại sẽ càng lớn và những biện pháp phòng chống sẽ càng tốn kém và ít hiệu quả bấy nhiêu. Và mọi « thuốc ngừa » đều sẽ vô dụng bởi vì chúng ta chỉ có một Trái Đất, một « Ngôi Nhà chung » mà thôi. Ngay từ bây giờ, chúng ta phải toàn tâm, toàn ý chăm sóc, bảo vệ ngôi nhà duy nhất mà Thiên Chúa đã ban cho chúng ta ngõ hầu « Viên Bi xanh » được xanh tươi mãi mãi.

Quang-Đại