Lời chúa

VĂN HÓA & GIA ĐÌNH

SÁCH báo GIÁO XỨ

HÌNH ẢNH SINH HOẠT

VIDEO

Linh Hồn Theo Độc Thần Giáo - Paul PHẠM Phú Thịnh

LINH HỒN THEO ĐỘC THẦN GIÁO

Paul PHẠM Phú Thịnh

1) Khái niệm tổng quát về độc thần giáo (Monothéisme)

Danh Từ “Độc Thần Giáo” (Monothéisme) được hình thành bởi hai chữ : “Mono” có nghĩa là Một (duy nhất) và “Théisme” (Theos=Dieu). Như vậy, Độc Thần giáo là niềm tin vào một Thiên Chúa duy nhất, phổ quát và bao hàm mọi sự vật.

Người Tây phương dùng danh từ Độc Thần giáo (Monothéisme) để gọi chung 3 tôn giáo thuộc hệ thống “độc thần” là :

Do Thái giáo (Judaïsme) / Công giáo (Christianisme) / Hồi giáo (Islamique). Cả Ba tôn giáo này đều khởi nguồn từ Abraham (Religion Abrahamiques) {Sáng thế ký 12 :1-9 ; 13 :14-18 ; 15 ; 18 ; và 22}, đều tin rằng Thiên Chúa là đấng tự hữu, hằng hữu, là đấng tạo hóa và đấng tể trị toàn thể vũ trụ. Theo quan điểm này, những thuộc tính của Thiên Chúa là Thánh khiết (tinh tuyền và tách biệt khỏi tội lỗi), công chính (công bình, ngay thẳng và chân thật trong mọi đoán xét), tể trị (không gì cản trở được ý chí của Chúa), toàn năng (không gì mà Chúa không thể làm được), toàn tri (không gì mà Chúa không biết), yêu thương, và hiện diện khắp mọi nơi.

Đấng tối cao duy nhất là Thượng Đế được tôn vinh dưới nhiều cách gọi khác nhau : Yahvé (Do Thái giáo). Thiên Chúa (Công giáo). Allah (Hồi giáo).

2) Chúng ta có thể nói là con người có linh hồn không ?

A) Linh hồn là gì ? Làm sao chúng ta biết một hữu thể nào đó có linh hồn hay không ?

- Quan sát : một số hữu thể có tính trơ lì và thụ động trong khi những hữu thể khác có khả năng phát triển nội tại, nuôi dưỡng, sinh sản và phản ứng với môi trường chung quanh.

- Chúng ta gọi những hữu thể có khả năng nói trên là sinh thể.

- Sinh thể có một thứ gì đó mà vô sinh thể không có, một thứ mà làm cho sinh thể có khả năng thực hiện các chức năng nói trên.

- "Thứ" mà sinh thể có mà vô sinh thể không có chính là thứ mà chúng ta gọi là linh hồn. (Trong tiếng Latin ANIMA là linh hồn, là sinh khí ; vì thế, chúng ta có thể nói rằng linh hồn tạo sinh khí cho thể xác, làm thể xác sinh động).

Kết luận : Con người là một tổng hợp gồm thể xác và linh hồn, dĩ nhiên, linh hồn là phần cao quý hơn cả.

B) Vì sao chúng ta nói con người có "linh hồn thiêng liêng" ? Điều này mang ý nghĩa gì ?

BẰNG CHỨNG TỪ TRIẾT HỌC

· Quan sát : chúng ta nhận thấy có những khác biệt nơi các sinh thể.

Một số sinh thể có thể cảm nhận và di chuyển từ nơi này sang nơi khác (có sự vận động) trong khi những sinh thể khác thì không. Như thế, chúng ta phân biệt động vật với thực vật.
Tuy nhiên, có những sinh thể mang những khả năng tinh tế, phức tạp hơn động vật.

BẰNG CHỨNG TỪ TRÍ NĂNG CON NGƯỜI

· Động vật dường như thực hiện các hoạt động của chúng theo cách đã định sẵn (Ong thì làm tổ ong ; chim làm ổ chim ; kiến làm tổ kiến… Sự nuôi dưỡng và sinh sản đều tuân theo khuôn mẫu đã định). Động vật, trừ con người, dường như không có ” ý tưởng mới “ về phương cách điều hành cuộc sống của chúng.

· Thực ra, động vật dường như không có chút ” ý tưởng “ gì. (Con người thì hầu như mỗi ngày đều có những ý tưởng mới, và nhiều khi họ phải trả giá cho những ý tưởng mới đó !)

· Con người có khả năng khái niệm hóa và truyền đạt những khái niệm của mình bằng ngôn từ. (Loài vật phát ra những tín hiệu thể hiện cảm giác. Chúng ta chưa có bằng chứng nào cho thấy những tín hiệu đó thể hiện khái niệm hoặc ý tưởng.)

· Người nói và người nghe không đơn thuần làm như những thiết bị phát và nhận tín hiệu ; họ ý thức về những gì chính họ đang làm và những gì liên quan tới bản thân, tới cái tôi của họ. Khả năng này chỉ có được nhờ sự hiện diện của một thực thể thiêng liêng trong con người, đó là linh hồn.

· Hơn nữa, con người không những có khả năng hình thành ý tưởng mà còn có khả năng phản tỉnh. Phản tỉnh có nghĩa là xem lại, suy nghĩ lại về chính mình, một khả năng không thể có đối với giác quan (thí dụ, mắt không thể nhìn thấy hành động nhìn của nó ; tai không thể nghe hành động nghe của nó …). Sự phản tỉnh đòi hỏi sự tách biệt hoàn toàn với chủ thể. Sự phản tỉnh chỉ có thể thực hiện được bởi thực thể thiêng liêng.

· Thêm vào đó, con người còn có khả năng hiểu biết những thứ phi vật thể, những điều thiêng liêng như công lý, sự bình đẳng, tình yêu… Sự hiểu biết các đối tượng phi vật thể như thế đòi hỏi một khả năng phi vật thể nhưng là một khả năng có thực. Khả năng nảy được gọi là trí năng.

BẰNG CHỨNG TỪ Ý CHÍ TỰ DO CỦA CON NGƯỜI

· Động vật (trừ con người) dường như thực hiện các hoạt động của chúng theo cách đã định sẵn. Sự chọn lựa của chúng chỉ là do bản năng (bản năng sinh tồn, bản năng tự vệ, bản năng sinh lý…)

· Lẽ dĩ nhiên sự chọn lựa thông minh tùy thuộc một phần vào khả năng khái niệm hóa.

· Hơn nữa, con người không những khao khát mọi thứ vật chất hoặc những tiện nghi, thoải mái ; mà còn khát khao những thứ phi vật thể (tức là những điều thiêng liêng) nữa. Nắm giữ những điều thiêng liêng đòi hỏi một năng lực tinh thần để nhận biết và giữ chúng. Năng lực này được gọi là ý chí.

· Gắn liền với sự tin tưởng vào tự do (khả năng chọn lựa thông minh) là sự tin tưởng chung vào trách nhiệm cá nhân. Ở đâu không có khả năng chọn lựa tự do, nơi đó không có trách nhiệm giải trình. Trái lại, ở đâu có tự do, nơi đó có sự bàn thảo về những qui tắc ứng xử. Loài vật không "hành xử sai". Con người mới như thế.

· Trí năng và ý chí là những năng lực (nói theo kỹ thuật là những "tính năng") vốn có nơi linh hồn con người. Chỉ linh hồn thiêng liêng mới có được những năng lực tinh thần hoặc tính năng thiêng liêng nói trên. Do đó, linh hồn phải là thiêng liêng.

BẰNG CHỨNG TỪ TẬP TỤC VĂN HÓA Ở KHẮP MỌI NƠI LIÊN QUAN TỚI SỰ TÔN TRỌNG NGƯỜI CHẾT

· Ở tất cả các nền văn hóa, người chết đều được tôn trọng theo cách này hay cách khác ; chẳng hạn như thi thể của họ được an táng trang trọng.

· Con người tin có kiếp sống bên kia nấm mồ.

· Nếu thân xác chết đi, nó trở thành phần nhân thể khác vẫn tiếp tục tồn tại.

BẰNG CHỨNG TỪ HUẤN QUYỀN

Sách Giáo Lý Công Giáo (33) dạy rằng :

Con người : với sự rộng mở đón nhận chân lý và vẻ đẹp, với cảm thức về sự thánh thiện, với sự tự do và tiếng nói của lương tâm, với khát vọng về đấng vĩnh hằng và hạnh phúc, con người tự hỏi về sự hiện hữu của Thiên Chúa. Trong tư duy này, con người nhận ra những dấu hiệu của linh hồn thiêng liêng. Linh hồn là ” hạt giống vĩnh hằng mà chúng ta mang trong mình, không thể xem là chất thể đơn thuần “có nguồn cội nơi Thiên Chúa mà thôi (Vatican II, Gaudium et Spes, 18 #1 ; cf. 14 # 2])

3) Linh hồn dưới góc nhìn của ba tôn giáo độc thần

Thiên Chúa giáo : Giáo lý Công Giáo và sách Tông Đồ công vụ đã khẳng định : “Từ một người duy nhất, Thiên Chúa đã tạo thành toàn thể nhân loại” (Cv 17,26). “Cái nhìn kỳ diệu khiến chúng ta có thể chiêm ngắm nhân loại trong sự thống nhất vì cùng có chung một nguồn gốc bởi Đấng Tạo Hoá ; trong sự thống nhất về bản tính vì mọi người đều được tạo dựng như nhau, gồm một thân xác vật chất và một linh hồn thiêng liêng bất tử.

Con người được tạo dựng theo hình ảnh Thiên Chúa, con người là một hữu thể vừa có yếu tố thể xác lại vừa có yếu tố linh hồn (Corpore et Anima Unus). Trình thuật Thánh Kinh diễn tả thực tại đó bằng một ngôn ngữ biểu tượng khi khẳng định rằng “Thiên Chúa lấy bụi từ đất nặn ra con người, thổi sinh khí vào lỗ mũi, và con người trở nên một sinh vật” (St 2,7). Như vậy con người toàn diện được dựng nên do ý muốn của Thiên Chúa.

Trong Thánh Kinh, từ linh hồn thường chỉ sự sống con người hoặc toàn bộ nhân vị. Nhưng từ đó cũng dùng để chỉ cái thâm sâu nhất trong con người, giá trị nhất trong con người, nhờ đó con người là hình ảnh của Thiên Chúa một cách đặc biệt hơn : “linh hồn” là nguyên lý tinh thần trong con người.

Do Thái giáo : Do Thái Giáo có cội nguồn từ thời Áp-ra-ham cách đây khoảng 4.000 năm. Kinh-thánh phần tiếng Hébreux bắt đầu được viết từ thế kỷ 16 trước công nguyên, và hoàn tất vào thời điểm Socrates và Plato hình thành thuyết linh hồn bất tử. Theo Do Thái giáo, con người là sự hoà hợp một cách thiêng liêng gồm thể xác và linh hồn bởi Đấng Tạo Hóa, ý tưởng linh hồn bất tử du nhập vào Do Thái Giáo qua ảnh hưởng triết học Hy Lạp và được hầu hết các hệ phái của tôn giáo này ngày nay chấp nhận.

Hồi giáo : Kinh Coran dạy : người ta có một linh hồn và linh hồn tiếp tục sống sau khi chết. Kinh này cũng nói đến việc người chết sống lại, ngày phán xét, và số phận sau cùng của linh hồn hoặc là ở trong vườn lạc thú trên trời hoặc bị phạt trong hỏa ngục cháy bừng. Hồi Giáo cho rằng linh hồn người chết đi xuống Barzakh hay “Nơi phân rẽ” là “nơi hay tình trạng người chết ở trước khi Phán Xét” (Surah 23 :99, 100, Thánh kinh Qur-an, phần cước chú).

4) Nhận xét chung về linh hồn của 3 tôn giáo độc thần.

Qua 3 cách nhìn về linh hồn của 3 tôn giáo, chúng ta có thể kết luận rằng :

Do Thái Giáo, Ki Tô Giáo và Hồi Giáo tất cả đều tin rằng, linh hồn là sự thống nhất của ý thức về đặc tính của một cá thể, linh hồn thiêng liêng và bất tử.

5) Tại sao cần cầu nguyện cho các linh hồn ?

Việc cầu nguyện cho những người đã qua đời có nguồn gốc từ Cựu Ước : “Ông Giuđa quyên được khoảng hai ngàn quan tiền, và gửi về Giêrusalem để xin dâng lễ đền tội ; ông làm cử chỉ rất tốt đẹp và cao quý này vì cho rằng người chết sẽ sống lại. Thực thế, nếu ông không hy vọng rằng những chiến binh đã ngã xuống sẽ sống lại, thì cầu nguyện cho người chết quả là việc dư thừa và ngu xuẩn. Nhưng vì ông nghĩ đến phần thưởng rất tốt đẹp dành cho những người đã an nghỉ trong tinh thần đạo đức, thì đây quả là một ý nghĩ đạo đức và thánh thiện. Đó là lý do khiến ông đến dâng lễ tế đền tạ cho những người đã chết, để họ được giải thoát khỏi tội lỗi” (2Mcb 12,43-46).

Giáo hội từ những thế kỷ đầu cũng đã cầu nguyện cho các tín hữu đã qua đời. Thánh Augustinô (354 - 430) đã nói : “Nếu chúng ta không lưu tâm gì đến người chết, thì chúng ta sẽ không có thói quen cầu nguyện cho họ”. Sau đó, thánh Odilo (962 - 1048) Tu viện trưởng tu viện Cluny (tu viện này thời đó nằm trong phần đất của đế quốc Germany) đã có sáng kiến tổ chức lễ Cầu hồn vào ngày 2 tháng 11 và trước hết cử hành trong đan viện Cluny của ngài vào năm 998 (có sách nói 1030). Về sau lễ Cầu hồn đã được truyền sang nước Pháp ; và tới giữa thế kỷ X, Đức Giáo Hoàng Gioan XIV đã lập lễ Cầu hồn trong Giáo Hội Rôma. Lịch phụng vụ của Roma xưa nay ghi lễ ngày 02/11 là “Commemoratio omnium Fidelium Defunctorum”. Lịch phụng vụ ở Việt Nam thì dịch là “Lễ Cầu Cho Các Tín Hữu Đã Qua Đời”.

Tháng 11, Giáo Hội dùng cả tháng để cầu nguyện cho các linh hồn, được bắt đầu bằng Lễ Các Đẳng Linh Hồn vào ngày 2 tháng 11. Nhiều nơi trên thế giới vẫn gọi tháng 11 là tháng cầu cho các đẳng linh hồn.

6) Khi họ còn sống, họ đã làm gì mà khi chết đi chúng ta phải cầu nguyện cho họ ?

Đức Tin của Giáo Hội Công Giáo dạy rằng, Con người sau khi chết sẽ xảy ra ba tình trạng ; Được lên Thiên Đàng, xuống Hoả Ngục hay vào Luyện Hình (hay Luyện Ngục.)

Thiên Đàng, khi một người sống theo luân lý Công Giáo, luôn kính sợ Thiên Chúa và sống theo giới răn của Ngài. Thiên Đàng là phần thưởng Thiên Chúa dành cho họ vì công trạng và sự mong ước khi họ còn sống. Thiên Đàng là hạnh phúc bất diệt, là sự sống đời đời và là sự hiệp thông trọn hảo với Thiên Chúa, các Thiên Thần, và các Thánh.

Hỏa Ngục, là những người khi còn sống, đã từ chối ân sủng của Thiên Chúa. Những người ta biết tỏ tường điều tốt xấu nhưng vẫn phạm tội chống lại Thiên Chúa và tha nhân để chọn điều xấu. Hoả Ngục là những người biết được lòng yêu thương và lòng thương xót của Thiên Chúa nhưng vẫn khước từ và không bao giờ hoán cải.

Luyện Ngục, đó là những người sau khi chết, được Chúa hứa ban Thiên Đàng nhưng vẫn phải cần một thời gian thanh luyện vì có những tội lỗi họ đã phạm khi còn sống. Giáo Lý Công Giáo định nghĩa Luyện Ngục là “Những người chết trong ân sủng và tình thân nghĩa với Thiên Chúa, nhưng chưa được thanh luyện hoàn toàn, thì tuy họ chắc chắn sẽ được cứu độ muôn đời, họ còn phải chịu thanh luyện sau khi chết, để đạt được sự thánh thiện cần thiết hầu tiến vào hưởng niềm vui thiên đàng”.

Có một điều là những linh hồn nơi luyện hình không thể cầu nguyện cho chính họ, và họ phải hoàn toàn nhờ vào lòng thương xót và lời cầu nguyện của những người đang còn sống.

Khi một người đã qua đời, chúng ta cũng không thể biết được chính xác linh hồn đó sẽ lên Thiên Đàng, hay xuống hoả ngục, hay sẽ vào chốn Luyện hình vì có những công trạng hay tội lỗi mà chỉ có mình Thiên Chúa và linh hồn đó biết mà thôi, vì vậy việc cầu nguyện cho người qua đời là hết sức cần thiết.

Xin Chúa cho chúng ta luôn ý thức được điều đó để chúng ta sống tốt bổn phận của mình với những người đã qua đời. Amen.

Paul PHẠM Phú Thịnh

(Cộng đoàn Marne la Vallée) 11/2020

_________________

Tài liệu tham khảo : * Kinh Thánh Cựu Ước / *Sách Giáo lý Công giáo / *Linh đạo-lịch sử ordre des Carmes *Ignitum Today / *Concept of God in Islam (Draye Hani 2004)