Cơ Sở Huấn Ca - Đ Ô Mai Đức Vinh

Đ.Ô Mai Đức Vinh

CƠ SỞ HUẤN CA

ào năm 2011, năm mừng lễ bạc 25 năm của Đoàn Thiếu Nhi, tôi đã hân hạnh xác quyết rằng công trình hướng dẫn, giáo dục các con em có cơ sở vững chắc trong Thánh Kinh. Các em là hồng Thiên Chúa trao ban (Tv 126,3) cho gia đình và cho Giáo Xứ. Vì thế công trình giáo dục các em mà các phụ huynh, các huynh trưỏng và các giáo lý viên đang kiên trì thực hiện, đặt trên nền tảng Thánh Kinh, nối tiếp gương sáng và lời dạy của Chúa Giêsu. Ngài rất trân trọng  và yêu thương các trẻ em (1).

Hôm nay, trước thềm sinh nhật thứ 30 năm (986-2016) của Đoàn Thiếu Nhi, cũng gọi là Đoàn Kitô Vua, tôi muốn nhấn mạnh đến một điểm khác, là CƠ SỞ HUẤN CA trong văn hóa Việt Nam. Chúng ta vui mừng và hãnh diện được thừa hưởng một kho tàng thi ca phong phú mà các bậc tiền bối để lại cho chúng trong công trình giáo dục và hướng dẫn các trẻ em :

 

Chúng ta có thể chia Cơ Sở Huấn Ca thành hai mảng :

· Huấn ca thuần túy nhân bản và gia đình có một chỗ đứng quan trọng trong ca dao tục ngữ, trong các truyện cổ tích, trong thơ của Nguyễn Trãi, Lê Quý Đôn, trong các sách giáo khoa thư của quý ông Trần Trọng Kim, Nguyễn Văn Ngọc, Đặng Đình Phúc… (2).

Huấn ca có chất lượng tôn giáo, đặc biệt tinh thần Đạo Công Giáo, như thơ của thánh tử đạo Philippe Phan Văn Minh, linh mục Phêrô Trần Lục, Đức cha Daminh Maria Hồ Ngọc Cẩn, linh mục Giuse Trần Văn Trang, linh mục Philippê Lê Thiện Bá, linh mục Giuse Maria Trần Văn Thi, linh mục Giuse Đoàn Văn Hàm, Đức Hồng Y Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng…(3).

 

Tiếp xúc, suy nghĩ và đối chiếu, chúng ta sẽ thấy nổi bật điều này : Hội nhập vào nền văn hóa Việt Nam, Thánh Kinh đã thăng hoa huấn ca giáo dục các trẻ em trong gia dình một cách tinh vi và cao độ. Tạ ơn Chúa.

 

Dĩ nhiên có nhiều sắc thái khác biệt theo thời đại, theo đường lối giáo dục, nhưng chủ yếu vẫn là đào tạo cho các em nên con người toàn thiện : sống hiếu thảo với cha mẹ, trung tín với bạn bè, kính trên nhường dưới đối với mọi người,  là công dân tốt đối với quê hương, và nhất là sống vững niềm tin tôn giáo.

Trong khuôn khổ bài báo, chúng tôi chỉ dừng lại ở một tác giả thuộc ‘miền thơ huấn gia Công Giáo’, là linh mục Philippê Lê Thiện Bá (4). Cha Bá là linh mục thuộc giáo phận Huế, sinh năm 1891, chịu chức năm 1918. Cha là trợ bút trung thành của tuần báo Nam Kỳ Địa Phận, từ 1908-1945. Cha sáng tác thơ và viết bài văn xuôi, với nhiều bút hiệu : Phêrô Nghĩa, Ph. Bá, Di Loan, LTB, A.M.D.G.P., Út Bá. Chúng tôi trích dẫn dưới đây những vần thơ giáo huấn của ngài trong 2 tập ‘Luân Lý Ca’ và ‘Huấn Tử Ca’ :

 

Trưóc tiên ngài khuyên chung mọi người :

… Dám khuyên hết mọi thứ người,

Bực mình giữ trọn, phước trờ mới trông.

Làm cha mẹ phải hết lòng,

Cháu con trọn đạo, vợ chồng xứng duyên.

Anh em ngãi trượng đừng quên,

Tớ chủ trọn niềm, sư đệ thành tâm.

Bề trên mựa chớ sai lầm,

Bề dưới phải cầm chữ kính trong tay.

Mọi người bất luận ai ơi,

Phải lo giữ tấm lòng ngay cho bền…

                            (Luân lý ca, vào đề)

 

Cha mẹ có bổn phận dạy dỗ con cái về cả phần xác, phần :

Hỡi người làm mẹ, làm cha,

Phải lo mà nhớ mình là không không.

Sức mình chớ khá ước trông,

Trổ sinh con cháu mà sinh trổ tài.

Song là phép Chúa định bày,

Cho mình sinh đẻ kế loài người ta,

Cho nên con cái sinh ra,

Ấy là của Chúa giao ta giữ gìn.

Vậy ta hằng phải hết tình,

Răn khuyên dạy dỗ tập tành cho nên.

Thuở còn thơ ấu thiếu niên,

Ấy là buổi trẻ tánh mềm dễ sa …

Nên cha mẹ phải gắng công,

Xác, hồn lo lắng toàn song hai bề….

Sinh con, sinh có xác hồn,

Phải lo răn dạy cho khôn hai phần…

Làm cha mẹ phải cho khôn,

Nuôi con cho trọn xác hồn mới an …

                         (Việc bổn phận cha mẹ)

 

Dạy con sống trọn vẹn đức hiếu thảo :

Thân thân, hiếu hạnh, lễ nghi,

Phận làm con cái, bất kỳ gái trai.

Chữ trung chữ hiếu hai vai,

Ai ai phụ mẫu nhớ hoài đừng quên.

Công cha ngãi mẹ thâm niên,

Công dầy ngàn trượng, ơn đền muôn năm.

Phải lo hiếu kính thành tâm,

Đức cao báo đáp, ơn thâm đền bồi….

‘Kính nghe lời đấng thân sinh,

Mẹ già lụm khụm chớ khinh mẹ già.

Ai mà xỉ mắng mẹ cha,

Thật là vô phúc, thật là ô danh…

Một là cha mẹ khuyên răn,

Hoặc là khuyến dạy chẳng nên sai lời….

Hai là chớ khá liều thân,

Bỏ nhà cha mẹ theo quân hoang tàn.

Say sưa cờ bạc nghêng ngang,

Làm cho cha mẹ phải mang tiếng đời…

Vâng lời thảo kính đã đành,

Hãy còn giúp đỡ mới thành hiếu trung…

Viếng thăm lai vãng chớ quên,

Đừng so hơn thiệt, phải dền công ơn…

Ba là cha mẹ ốm đau,

Phải lo cơm cháo, lại cầu thuốc men.

Bốn là cha mẹ mạng vong,

Phải lo tống táng cho xong mọi bề.

Cầu hồn gửi lễ thường lề,

Nguyện cho cha mẹ mau về thiên cung …

 

                            (Việc bổn phận con cái)

 

Dạy con sống tốt với anh em,  họ hàng, thân quen :

* … Anh em ngãi trọn già đời,

Cùng nhau hòa thuận vui cười hẳn hoi.

Đừng hề ăn ở ngược xuôi,

Nồi da xáo thịt, người đời cười chê…

* … Bà con nghèo khó đừng khinh,

Phận làm con cháu xưng mình cháu con.

Nói thưa khiêm tốn, kính tôn,

Người giàu kẻ khó dạ son một màu.

Dẫu sau mình được sang sang giàu,

Bà con cũng phải giúp nhau ít nhiều …

* … Đầu bạc tuổi cao phải kính vì,

Đừng có hại nhơn đừng hiếp người,

Chớ lo ích kỷ, chớ tương khí.

Nhớ câu : Tứ hải giai huynh đệ…

 

Dạy con sống ‘lễ độ và kính yêu’ mọi người :

Còn về ở với người ta,

Ái nhơn như kỷ tai đà có nghe.

Phải lo giữ trọn mọi bề,

Nết na khuôn phép chớ hề sai đi.

Cách ngồi, bộ bước, nước đi

Dịu dàng mềm mỏng, nhu mì nghiêm trang.

Lời ăn tiếng nói chững chàng,

Đừng mi, đừng hắn, đừng thằng, đừng tao.

Gặp người đầu bạc tuổi cao,

Trình thưa vâng dạ khác nào thân sinh.

Gặp người lớn tuổi hơn mình,

Kính vì khác thể thân huynh ở nhà.

Ở cùng trẻ nhỏ nhu hòa,

Phải thương phải quý như là út em,

Gặp người đói khó tật nguyền,

Cũng đừng khinh dể, chẳng nên nhạo cười.

Trọn niềm hai chữ yêu người,

Giúp giùm kẻ khó là lời Chúa răn…

                                      (Dạy con ở với ngưòi ta)

 

Dạy con chịu khó học hành.

Nghĩ trong đấng bậc làm người,

Nếu không giáo hóa ắt thời hư thân.

Vậy nay con phải ân cần,

Chuyên tâm gắng học tập lần cho quen…

Dẫu cho tiền của chất đày,

Trơ trơ mặt dốt nào ai kính nhường?

Những người chữ ngãi văn chương,

Dầu lâm nghèo khó thế thường cũng kiêng.

Vậy con phải học cho siêng,…

Chữ rằng : ‘Hữu chí cánh thành’,

Đừng hề gián đoạn, học hành cho chuyên…

 

 

Đời xưa chí dẫn đời nay,

Biết là mấy kẻ trổi tài văn minh,

Vậy con cũng phải quyết tình,

Học hành chí thú vân trình nhảy bay…

Người hông học, ắt ngu si,

Bất tường nghĩa lý bất tri chánh tà.

Bởi vậy sách vở có ca :

Người mà chẳng học, chẳng ra con người….

(Dạy con sieng năng đi học)

 

Dạy con phải siêng năng làm việc.

Làm người sinh ở trần gian,

Phải lo phần xác trẽ tràng không nên.

Muốn cho đặng của đặng tiền,

Muốn cho giàu có phải chuyên việc vàn.

Phải làm mới có mà ăn,

Bằng không ắt phải khó khăn cùng bần.

Ở đời ghe nỗi gian truân,

Cơm ăn áo mặc trăm phần tốn hao.

Lại thêm khi ốm khi đau,

Đến khi già cả biết sao bây giờ… (5)

(Dạy con siêng năng làm việc)

 

Thật đẹp, thật sâu sắc và cụ thể, những lòi huấn ca của linh mục Philippê Lê Thiện Bá, một nhà văn, nhà thơ, nhà báo, nhà giáo dục. Mong quý Phụ Huynh kín múc nhiều chất liệu cần thiết cho công trình giáo dục các em mà không ai thay thế các phụ huynh được. Cho dù làm việc hết mình, cha Đinh Đồng Thượng Sách, Ban Giáo Lý và các Huynh Trưởng đã dòng đã 30 năm, chỉ là thay nhau, lớp lớp đồng hành với quý phụ huynh thôi. Tất cả công trình quý báu ấy trong 30 năm qua là một hồng ân lớn Chúa ban cho Giáo Xứ chúng ta và cho chính các em. Không ai chối cãi được điều đó. Cùng với cha Sách, quý phụ huynh, ban giáo lý và các huynh truởng, hôm nay, cả cộng đoàn giáo xứ muốn hát lên thật lớn lời ca tri ân::

“Hồng ân Thiên Chúa bao la,

Muôn đời con sẽ ngợi ca ơn Người!”

 

 

……………………… 

(1) Báo Giáo Xứ s.275, 07.2011, tr. 3-4

(2) Trần Trọng Kim, Nguyễn Văn Ngọc, Đặng Đinh Phúc : Luân Lý Giáo Khoa Thư, Quốc Văn Giáo Khoa Thư, nxb Rectorat de l’Université Indochine, Hà Nội, 1938.

(3) Lê Đình Bảng Ở Thượng Nguồn Thi Ca công Giáo Việt Nam, Miền Thơ Huấn Ca, nxb Phương Đông,  T/P Hồ CHÍ Minh, 2016.

(4) Lê Đình Bảng, sd, tr.210-267

(5) Trong tập Luân Lý Ca, còn đề mục ‘Việc bổn phận vợ chồng’. – Trong tập ‘Huấn Tử Ca’ còn các đề mục ‘Dạy con khi đi đường xá’, ‘Dạy con khi đi ăn khách’, ‘Dạy con đừng mê rượu trà hút xách’, ‘Dạy con đừng mê cờ bạc’, ‘Dạy con biết đàng buôn bán’.