Lời chúa

VĂN HÓA & GIA ĐÌNH

SÁCH báo GIÁO XỨ

HÌNH ẢNH SINH HOẠT

VIDEO

Xuân Đinh Dậu 2017 - Hoàng Anh Tài

Sưu tầm của Hoàng Anh Tài

XUÂN

ĐINH DẬU 2017

hời gian trôi qua thật nhanh! Kể từ năm Quý Dậu 1993 rồi đến Ất Dậu 2005, giờ thì chúng ta những người dân VN sống lưu-vong ở khắp nơi trên thế giới vẫn nôn nao chực chờ và hân hoan chào mừng xuân mới Đinh Dậu Tết con gà. Như thường lệ, chúng tôi có bài viết về con vật liên hệ của năm mới để góp phần văn nghệ cho bạn đọc và nhất là các em cháu hậu duệ có dịp giải trí trong dịp xuân về tết đến. Mặc dù tuổi thọ quá cao, người viết cũng cố gắng sưu tầm những tài liệu quý báu để phổ biến trong đại chúng, có dịp tìm hiểu những tinh hoa nghệ thuật của tiền nhân lưu lại mà chúng ta những người hậu sanh có nhiệm vụ gìn giữ và bảo lưu để những áng văn thơ kiệt tác khỏi phải thất truyền.

Để khỏi phí thì giờ của quý bạn, chúng tôi xin trực khởi đi thẳng vào đề :

- Tuổi Dậu, cầm tinh con gà vàng lông, có mỏ, cơ mồng, sáng gáy ó ..o.

- Giờ Dậu bắt đầu từ 17 đến 19 giờ chiều.

- Gà có 5 đức tính đáng quí : VĂN, VÕ, DŨNG, NHÂN, và TÍN.

- Đầu gà có mào như đội mão, đó là VĂN

- Cẳng gà có cựa bén nhọn, đó là VÕ

- Xông pha trận mạc và can đảm chiến đấu với địch thủ đó là DŨNG

- Chia sẻ thức ăn cho nhau, đó là NHÂN

- Cất tiếng gáy trong đêm để báo giờ cho người, cần cù lao động, đó là TÍN.

Bên cạnh những đức tính đáng ca ngợi ấy, gà cũng có những điểm để được người đời xuyên tạc, chẳng hạn “dở như gà” cùng với đa số những từ không hoa mỹ để gán cho loại gà.

- Con gà trống là biểu tượng của nước Pháp : le Coq est l’emblème de la France, xưa nước Pháp có tên gọi “La Gaule” mà ảnh tượng của con gà “gaulois” thường được dựng cao trên nóc nhà thờ và trên những đỉnh tháp chuông ...

- Hầu hết các đội tuyển thể thao của Pháp như : bầu dục, điền kinh, bóng bàn, quần vợt, đặc biệt là bóng đá, mỗi vận động viên thường mặc áo may-ô (maillot) trên ngực bên trái của chiếc áo đều có thêu hình ảnh của con gà trống màu sắc sực-sỡ như phô trương nét kiêu hùng và sức chiến đấu kiên cường của giống gà. Nhiều khi trước trận giao đấu, phe ủng hộ đội nhà cũng thả ra sân một con gà trống...

- Ta có thói quen nói ăn chơi ba ngày Tết. Đúng thế ! Suốt năm cần cù lao động, nhân ngày truyền thống của dân tộc dịp tết Nguyên-Đán tưởng cũng nên ăn chơi cho thỏa thích, có thực mới vực được đạo. Điều nên biết, quê nhà chúng ta trước năm 1975 gà được kể là thức ăn “cao lương mỹ-vị”. Người đầu bếp hành nghề, gà có thể sáng chế ra được nhiều món ăn sau đây :

- Gà luộc, cháo gà, gà xé phai rau răm, củ hành tây

- Gà hấp cải bẹ xanh dầu hào

- Gà kho gừng, gà kho sả ớt

- Gà ác tiềm thuốc bắc

- Gà xối mỡ, gà chiên, gà quay, gà phá lấu ngũ vị hương

- Gà trống thiến rút xương, dồn thịt lợn bằm hoặc trái ma-rông

- Canh chua gà lá vang

- Da gà quay ăn với bánh bao và mật ong

- Gà hấp muối là món ăn nổi tiếng nhất tại quận XIII Paris. Du khách từ Hoa Kỳ sang Pháp tham quan, nhiều khi phải đứng xếp hàng, làm “cơ” ( Faire la queue) để chờ cho có chổ trống vào ăn.

Đặc biệt đối với bạn nhậu thì họ chỉ thích : cẳng gà, lưỡi gà, phao câu gà vịt, đầu cánh và mề gà... Trứng gà úng, gà lộn hay trứng gà bắc thảo cũng được kể là thức ăn lạ miệng !

Chuyện gà đã góp phần to lớn vào nền bảo vệ văn hoá nước nhà và văn hoá thế giới. Cố đại thi hào, nhà thơ ngụ ngôn, ông LA FONTAINE đã lưu lại cho hậu thế những tác phẩm sau đây :

- Le Coq et la Perdrix : con gà trống và con gà gô

- Le Coq et le Renard : con gà trống và con Chồn

- Les deux Coqs : hai con gà trống

- La Poule aux oeufs d’or : con gà mái đẻ trứng vàng

- Le Renard et les Poules d’Inde : con Chồn và những con Gà giò Ấn Độ

Từ ngàn xưa, tổ tiên chúng ta đã dày công nghiên cứu sáng tác chuyện gà bằng nhiều văn thơ tục-ngữ, ca dao ... Hậu bối chúng ta có nhiệm vụ bảo tồn và phát huy những áng văn tuyệt tác ấy để khỏi thất truyền ...

Quê nhà chúng ta có những giống gà như : gà ác, lông trắng chân đen, gà trống, gà mái, gà con, gà mới lớn lên gọi là gà tơ “Cochet, coquelet và poulet’’.

- Gà trống thiến “Coq châtré, chapon ’’, gà trống thiến sót “coquâtre’’.

- Gà nước “Poule d’eau, râle”

- Gà trống tây “dindon”, gà mái Phi, Nhật “Poule d’Inde”

- Canh gà : từ lúc chưa phát minh ra chiếc đồng hồ, tiếng gà gáy trong đêm được gọi là “canh gà”

- Cánh gà : cánh của con gà “ nhất phao câu, nhì đầu cánh”

- Cánh gà : hai tấm phong sơn thủy dựng hai bên sân khấu các rạp hát có tên gọi cánh gà.

- Cánh gà : cấp bậc của quân nhân chế độ Cộng-Hoà từ binh nhất đến Trung sĩ I có hình chữ “V”. Ngày nay dưới chế độ CSVN họ không gọi cấp bậc mà là quân hàm.

- Gà ấp bóng : gà đẻ trứng, chủ nhà thu hết, gà mái đành ấp ổ không.

- Gà chết, gà kẹt giỏ, gà nuốt dây thun, gà mắc tóc dùng để chê gà.

- Đặc biệt “gà tử mị” là gà đá độ, nó giả chết và có cú đá thí mạng để thắng địch thủ.

- Gà mở cửa mä: ngày xưa ở VN có thủ tục : sau khi chôn cất thân nhân qua đời, có tục lệ rước thầy cúng “mở cửa mã” thường thì con gà giò được cột chung với một cây mía và kéo đi ba vòng chung quanh mộ, trông nó ngơ ngác làm sao ấy !

- Chuồng gà “ poulailler », ổ gà : “pondoir, nichoir”, nid de poule.

- Sợ nổi da gà : “avoir la chair de poule”

- Giờ gà vô chuồng : “le déjuc »

- Xuống chuồng gà : “déjucher »

- Con mạt gà : “aoûtat »

- Bệnh cúm gà “grippe aviaire”

- Bệnh ho gà “coqueluche »

- Bệnh quáng gà : « héméralopie »

- Người mắc bệnh quáng gà “héméralope”

- Ông nói gà bà nói vịt : l’un tire à dia l’autre à hue.

từ “thá ví” các bác nông phu sử dụng để ra lệnh cho trâu bò đi cày nên đi bên phải hay đi bên trái

TỤC NGỮ :

- Trông gà hóa cuốc : thấy đom đóm nói ma tới, thấy bong bóng nói đèn lồng.

- Gà người gáy, gà nhà ta sáng : chê gà nhà làm biếng không chịu gáy sáng.

- Chớp đông ngay ngáy, gà gáy thì mưa

- Nháo nhác như lũ gà lạc mẹ, lờ mờ như chủ bán gà

- Cá Mỹ Trà, gà Bà Điểm

- Gà nòi Cao Lãnh, thuốc bánh Hòa An

- Gà đẻ gà cục tác

- Vắng chủ nhà, gà vọc niêu tôm

- Diều thấy gà thì đớp

- Rán mỡ gà, có nhà thì giữ

- Nhà bạn chết lợn, toi gà

Năm ba ông Cống đến nhà đòi mua

- Lộn mề gà : nói lên sự tra tấn dã man của các chế độ độc tài, phong kiến.

- Chơi với gà, gà mổ mắt : nourris un corbeau, il crèvera tes yeux

- Hóc xương gà, sa cành khế : bị mắc xương gà cũng nguy hiểm chẳng khác nào trèo cao từ cây khế mà té xuống đất.

- Vạ vịt vừa qua, vạ gà đã đến : tránh ô mồ gặp ô mả, tránh thầy cả gặp thầy con, hết nạn nọ đến nạn kia !

- Nhất phao câu nhì đầu cánh : ăn thịt gà chỉ có đầu cánh và phao câu là ngon nhất.

- Phao câu : miếng mỡ sau đít con gà, tiếng Pháp gọi là : le sot l’y laisse, le croupion, l’as de pique và le bonnet du prêtre.

CA DAO :

- Phượng hoàng đậu chốn cheo leo

Sa chân lỡ bước phải theo đàn gà

- Chớ thấy áo rách mà cười

Những giống gà nòi lông nó lơ thơ

- Con gà tốt mã vì lông

Răng đen vì thuốc, rượu nồng vì men

- Đố ai biết món gì ngon

Gà lộn trái vải, cu non ra ràng

- Gà đen chân trắng, mẹ mắng cũng mua

- Gà trắng chân đen, mua chi giống ấy

- Mẹ gà con vịt chắt chiu

Mấy đời dì ghẻ nâng niu con chồng

- Người khôn ăn miếng thịt gà

Tuy rằng ăn ít nhưng mà ngon lâu

- Sáo đòi thì sáo ăn đa

Phụng hoàng lúc đói cứt gà cũng ăn

- Có con mà gả chồng gần

Nửa đêm gà gáy đem phần tới cho

- Chiều nay tôi cắt cổ con gà vàng

Để chi khuya nó gáy hai đàng biệt ly

- Thầy cai đội nón lông gà

Ngón tay đeo nhẫn gọi là thầy cai

- Đàn ông, năm bảy đàn ông

Vợ dặn mua hồng lại mua quýt non

- Đàn bà năm bảy đàn bà

Chồng dặn mua gà lại mua quốc con

- Lao xao gà gáy rạng ngày

Vai vác cái cày tay dắt con trâu

- Nuôi gà phải chọn giống gà

Gà ri bé giống nhưng mà đẻ mau

- Nhất to là giống gà nâu

Lông nhiều thịt béo về sau đẻ nhiều

- Tiền trao ra gà bắt lấy (Tiền trao cháo múc)

- Ế hàng gặp kẻ thông manh quáng gà

(bệnh quáng gà : héméralopie : người mắc bệnh này, buổi chiều mắt quơ quàng không trông thấy gì, ăn gan bò nướng mắt sẽ chóng khỏi.

- Người ta thách lợn thách gà

Nhà em thách cưới một nhà khoai lang

- Anh về thưa mẹ cùng cha

Bắt lợn sang cưới bắt gà sang sêu

- Buồn vì một nổi tháng năm

Chưa đặt mình nằm gà gáy chim kêu

- Gà con đuổi bắt diều hâu

Trứng gà tha quạ biết đâu mà tìm

- Máu gà thì tẩm xương gà

Máu gà đem tẩm xương ta sao đành !

- Chim trời gà cú không chơi

Những người lông bụng chớ chơi bạn cùng

- Bao giờ cho khỉ đeo hoa

Cho voi đánh sáp, cho gà nhuộm răng

- Ai ngờ mặt sứa gan hầm

Rắp tâm gà luộc, rượu tăm đỡ lòng

- Khôn ngoan đối đáp người ngoài

Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau

- Gà béo thì bán bên Ngô

Gà khô bán láng giềng

- Một thương tóc bỏ đuôi gà

Hai thương ăn nói mặn mà có duyên

Ba thương má lúm đồng tiền

Bốn thương răng lánh hạt huyền kém thua

- Gà què ăn quẩn cối xay

Rau răm muối ớt xé phai gà què

- Nhà bà có phúc lấy được dâu hiền

Nhà tôi vô duyên lấy phải dâu dại

Việc làm thì rái, những tưởng cái ăn

Hể biểu quét sân đánh chết ba gà

Bảo đi quét nhà đánh chết ba chó !

- Mẹ em năm lọc bảy lừa

Mua gà hoá cuốc mua dưa hoá bầu

- Măng non nấu với gà đồng

Chơi nhau một trận xem chồng về ai ?

- Gà lôi đội lốt con công

Tưởng rằng mình đẹp đi dông đi dài

Gặp công xốc lại một bầy

Công đá vỡ mặt trắng mày đuổi đi

- Mình rằng mình chẳng lấy ta

Ta đi xuống chợ mua gà xem chân

- Con chim trên núi

Con gà bên suối

Nó hát giọng chầu đôi chầu ba

Đêm năm canh chẳng ngủ lại ngồi

Thương người thục nữ bồi hồi lá gan

- Được mùa chớ phụ ngô khoai

Đến năm Thân, Dậu không ai bạn cùng

- Cái cò cái vạc cái nông

Cùng ăn một đồng nói chuyện giang ca

Muối kia đổ ruột con gà

Mẹ mình không xót bằng ta xót mình !

Vè :

- Cụm nụm cụm nịu, tay tí tay tiên

Ăn trộm trứng gà, bù xa bù xít

- Con gà cục tác, mỏ nhác cầm châu

Con mèo cầm lái con nhái chạy buồm

- Mẹ vằn đi chợ, mẹ vợ ở nhà

Bắt gà làm thịt, bắt vịt mà nuôi

- Đánh giặc thì chạy vào tiêu

Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra

Giặc sợ giặc chạy về nhà

Trở về kêu mẹ mổ gà khao quân

- Bấy lâu xe sợi chỉ hồng

Tưởng em lấy được con tông gà nòi ?

- Lép bép như gà mổ tép

Lếch xếch như gà mang hòm !

CÂU ĐỐ :

- Có chân mà chẳng có tay

Có hai con mắt ăn mày thế gian (con gà)

- Đầu rồng, đuôi phượng, cánh tiên

Ngày năm bảy vợ, sáng dậy kêu la làng

(con gà trống)

- Chân đạp miền thánh địa

Đầu đội mũ bình thiên

Mình thì mặc áo mã tiên

Ban ngày năm ba vợ

Tối nằm riêng kêu trời (con gà trống)

- Xưa còn đông liễu tây đào

Nay mừng tiên đã tìm vào bồng lai (gà trống thiến)

- Con gì không vú nuôi chín mười con ( con gà mái)

- Con gì quang quác cục tác cục te, đẻ trứng tròn xoe gọi người tới lấy ( con gà mái)

- Ấp trứng khi trứng nở rồi, suốt ngày cục cục kiếm mồi nuôi con ( con gà mái)

- Mẹ đi trước đánh cồng đánh bạt, con theo sau vừa hát vừa reo (gà mái và gà con)

- Bằng trang trái cà, trong da ngoài nạc ( mề gà)

- Bằng trang lục lạc, trong nạc ngoài xương ( trứng gà )

CÂU ĐỐI :

- Tranh Đông Hò gà lợn nét tư trang

- Màu dân tộc sáng bừng trên giấy trắng

- Ngựa ai buộc ngõ ông Nghè

- Gà ai lại thả bên hè ông Cai

- Tuổi già bảy mươi chưa đeo kính

- Thức trót năm canh chỉ sợ gà.

THI CA BÌNH DÂN :

- Chiều chiều quạ nói với diều

Vườn rau kia rậm lại nhiều gà con

- Cất lên một tiếng la đà

Cho chim nhớ tổ cho gà nhớ con

- Con quốc kêu réo trên ngàn

Gà rừng tao tác gọi con tha mồi

- Chẳng tham nhà ngói bức màn

Trái duyên như thể một gian chuồng gà

- Chim gà cá lợn cành cau

Mùa nào thức ấy, giữ màu nhà quê

- Con gà con vịt có lông

Lóng tre có mắt, nồi đồng có quai

- Gà khôn gà chẳng đá lan

Gái khôn gái chẳng bỏ làng mà đi

- Giả ơn cái cối cái chày

Nửa đêm gà gáy có mày có tao

Giả ơn cái cọc bờ ao

Nửa đêm gà gáy có tao có mày

- Gà nào hay bằng gà Cao Lãnh

Gái nào bảnh bằng gái Tân Châu

- Ao ta, ta thả cá chơi

Hồ rộng nuôi vịt, vườn khơi nuôi gà

- Con gà cục tác lá chanh

Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi

- Con quạ tha lá lợp nhà

Con cu chẻ lạt, con gà dựng phên

- Con công ăn lẫn con gà

Gà kia rắn nọ, coi đà sao nên

VĂN VẦN:

Con Hổ (Chồn) và Con Gà Trống

(Q.V.G.K.T)

Một hôm con hồ gặp con gà trống ở bụi tre, gà sợ kêu rối rít. Hồ cũng sợ chủ nhà họ bắt gặp thì họ đập chết. Hồ bèn lấy lời ngon ngọt dỗ gà rằng : “sao bác lại gắt gỏng như vậy ? Tôi với bác là họ hàng bà con với nhau cả đấy mà.” Gà thấy hồ nói dễ nghe, cất tiếng gáy vui vẻ lắm. Hồ khen nức nở : “ ôi chao ! Bác gáy sao mà hay thế ! Song tôi còn nhớ xưa ông cụ còn hay hơn mấy, vì lúc cụ gáy cụ cứ nhắm mắt lại.” Gà lại gáy nhưng vẫn còn ngờ vực, chỉ nhắm có một mắt mà thôi. Hồ ở dưới làm như gõ nhịp, vừa cười vừa nói : “ôi chao ôi hay quá ! Nhưng nếu bác nhắm cả hai mắt lại mà gáy, thì tôi chắc là bao nhiêu gà ở xung quanh đây nghe tiếng chỉ nổi cơn ghen lên mà chết.” Gà đắc ý nhắm cả hai mắt lại định gáy cho thật hay, nhưng vừa há mỏ, hồ đã nhảy chồm lên cắn cổ mà tha về tổ để ăn thịt. Ôi mật ngọt chết ruồi ! Ưa hay nịnh hót có khi hại đến thân.

Đò Dọc (Bình Nguyên Lộc)

Sau đây xin trích một đoạn văn của cố văn sĩ Bình Nguyên Lộc trong tác phẩm “Đò Dọc” tả về gà :

“Chiều nào thiếm Tư cũng đứng chân ở trước cửa ngõ sau nhà để đón gà về. Thiếm Tư trong lúc ấy giống như ông tướng điểm binh, còn đàn gà là một đạo quân hùng mạnh điều động đi qua. Dẫn đầu là một tướng quân trống tơ, mặt còn khờ khạo, nhưng ra vẻ ta đây là tướng, nịnh đầm số dách ! Gà mái nào cũng nở bầu diều rồi, mà anh ta cứ đi vài bước, mổ vài cái rồi kêu đám phi tần cung nữ theo sau anh ta. Đám phi tần toàn là gái tơ son trẻ xem rất ỷ lại vào ông chúa dẫn đầu, kế đến là những mẹ gà bận bịu đàn con dại, bước từng bước một, e dè nghe ngóng.

Đêm khuya gà gáy

Nhân cơ hội người chị cả đi ở cử đứa con thứ hai, cô em gái phải đến nhà người anh rể để săn sóc giùm đứa cháu. Nhan sắc cô gái này rất mặn mà, nên người anh rể có những cử chỉ hớ hênh, làm cô em sanh nghi anh ta muốn bắt cá hai tay, muốn hoa thơm đánh cả cụm. Quả đúng như vậy chẳng sai, trời đã khuya rồi mà ông anh cứ lãng vãng trước cửa phòng của người đẹp. Để chận đứng tham vọng của hắn, cô ta giả đò hát ru em : “Ồ ơ, đêm khuya gà gáy ó o, của dì, dì giữ, ai mò mặc ai.” Ngượng ngùng bẽn lẽn, biết bể mánh, người anh buộc mồm hát lên : “đêm khuya gà gáy ó o, anh ngủ không được anh mò anh chơi, để chữa thẹn”

Thả hết ra cho nó chết (TRÀ LŨ Canada)

Ông Cai PHÚ là chủ nhà hàng cơm cũng là chủ nhà trọ. Ông có con gái rượu vừa đẹp vừa khỏe mạnh, thân hình cân đối, ngực vung cao, mông no tròn. Năm nay cô đã 18. Ông Cai để ý kén chồng cho con gái, mãi ông mới tìm được một người vừa ý. Đây là một chàng mồ côi, 20 tuổi đẹp trai, thân hình lực lưỡng nhưng chỉ hơi ngố một chút thôi. Ông cho ở. Sau lễ cưới được ít lâu thì ông nhận thấy con gái ông đã ốm yếu xanh xao hẳn đi. Ông nghĩ thằng con sức lực như canh điền chắc hắn đã hành hạ con gái ông ghê lắm. Ông liền bảo chàng : “ cha thấy vợ con mỗi ngày mỗi xanh xao, chắc là do yêu đương nhiều quá. Vậy cái độ yêu đương vợ chồng con nên bớt đi một nửa để vợ con nó lấy lại sức”. Chàng liền hứa vâng lời. Để kiểm soát coi chàng ngố này có vâng lời thật hay không, đêm đó ông lẩn quẩn cửa buồng ngủ của vợ chồng đứa con gái. Đến nửa đêm ông nghe con gái lên tiếng trách móc chồng. Hôm nay anh mắc cái chứng gì mà nửa vời rồi ngưng làm sao ? Chàng đáp : thì hồi hôm qua cha bảo anh vậy mà, cha bảo anh bớt đi phân nửa.” Con gái nổi sùng : “Xí ! Vợ chồng là việc tự do, mắc mớ gì mà ổng xía vô !” Nghe con gái mình nói như vậy, ông cai bừng bừng nổi giận, ông nói lớn tiếng : “Nó đã nói như thế, thì mày cứ thả hết ga cho nó chết !”

Bữa đó trong nhà trọ có anh buôn gà, anh ta đang ngủ mơ màng thì nghe thấy ông chủ bảo thả hết ra, sợ quá anh ta liền lên tiếng:” Xin ông chủ chớ thả hết ra, sáng mai tôi không bắt kịp để mang ra chợ”.

Chết vì gà

Qua tuyển tập Việt Nam gấm hoa, cố tiến sĩ Hương Giang THÁI VĂN KIỂM có lưu lại bài viết “chết vì gà” sau đây :

Ông Nguyễn Miên Tàng, hoàng tử thứ 42, con vua Minh Mạng, tước hải ninh quận công, vốn là một người hư hỏng, chơi bời lêu lỏng, ưa cờ bạc xướng hát, mê đá gà hát bội đến khánh kiệt gia sản phải ở nhờ một chiếc đò nuôi lợn. Cuối năm 1896, ông đến xem một trận chọi gà ngoài thành nội Huế, thấy một con gà chọi có dáng vẻ oai hùng, ông hết lòng cổ vỏ, nhưng bất ngờ nó bị phản công phải thua chạy, khiến ông uất ức hộc máu mà chết tại trường gà, tuổi thọ của ông lúc đó là 68 tuổi.

Gà chết giết người

Theo tin nhật báo Pháp “France Soir” số xuất bản ngày 9/2/2011 tường thuật lại chuyện gà chết giết người ở Mỹ như sau :

Một thanh niên tên José Louis OCHOA, 35 tuổi, gốc người Californie hiệp chủng quốc, đã dự khán một trận đá gà tại quận KERN (MỸ), bị thiệt mạng bởi một con gà. Anh ta bị nó tấn công bởi vì hai cái cựa gà trên đôi chân nó đá đã được gắn hai lưỡi dao sắc bén, mà theo truyền thống địa phương hễ gà đá độ thì phải mang cựa sắt (tin của báo Buffington Post). Ðýợc ðýa ði cấp cứu khẩn cấp nhýng sau ðó hai tiếng ðồng hồ thì nạn nhân tắt thở. Cuộc giải phẩu tử thi kết luận cho rằng đây là lý do một tai nạn rủi ro. Báo địa phương thu thập tin tức của nhiều nhân chứng khác nhau, kết luận rằng nguyên nhân gây ra cái chết của nạn nhân là do sự chậm trể trong việc cứu thương.

THƠ

- Tiếng gà văng vẳng gáy trên bom

Oán hận trông ra khắp một chòm

- Đêm gà eo óc trời chưa rạng

Tình tự này ai có biết chăng ?

Vặn cổ gà

- Vặn cổ gà lời thề trước miễu

Ai biểu bạc tình

Huyết gà hoen lưỡi gươm linh

Rằng phường xũ phụ gươm linh trao đời

- Gà thề vặn cổ chưa trơ mối ngờ

Tội oan xét lại em nhờ

Khoan khoan xuống bút uổng tờ giấy trinh

Gà đẻ trứng vàng

- Con gà đẻ một trứng vàng

Chủ nuôi cắt củm mới bàn lời ni

Bụng gà vàng khối có chi

Bắt ra mổ ruột tức thì mà coi

Vàng đâu chẳng chút lẽ loi

Hại thay gà chết người lòi tánh tham !

Mua lầm gà mắc bệnh dịch

- Ông Ầm đi chợ rồi đây

Vừa đi vừa bấm đốt tay tính thầm

Trong lủng sẳn mấy bạc trăm

Nói thách, trả rẻ, chẳng lầm được ta

Như ai cứ chực mua gà

Mua phải gà dịch vợ la mấy ngày

Hịch tướng sĩ (Hưng Đạo Vương)

- Cựa gà sắc không đâm giáp giặc

Mẹo bạc gian khó đoạt mưu quân.

- Khôn ngoan đá đáp người ngoài

Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau.

Chúc Tết (Trần Tế Xương)

- Lẳng lặng mà nghe nó chúc nhau

Chúc nhau trăm tuổi bạc đầu râu

Phen này ông quyết đi buôn cối

Thiên hạ bao nhiêu đứa giả trầu

Lẳng lặng mà nghe nó chúc giàu

Trăm nghìn vạn mớ để vào đâu

Phen này ắt hẳn gà ăn bạc

Đồng rụng đồng rơi lọ phải cầu

Mùa Hạ (Nguyễn Khuyến)

- Tháng tư đầu mùa hạ

Tiết trời thật oi ả

Tiếng dế kêu thiết tha

đàn muỗi bay lả tả

Nỗi ấy biết cùng ai

Cảnh này buồn cả dạ

Biếng nhắp năm canh chầy

Gà đã sớm dục dã

Nhớ mộng

- Giấc mộng mười năm đã tỉnh rồi

Tỉnh rồi lại muốn mộng mà chơi

Nghĩ đời lắm nổi không bằng mộng

Tiếc mộng bao nhiêu lại ngán đời

Những lúc canh gà ba cốc rượu

Vui khi cánh điệp bốn phương trời

Tìm đâu cho thấy người trong mộng

Mộng cả mê đường biết hỏi ai ?

Người hay đánh bạc

- Ác lặn xăm xăm tới

Gà kêu len lẻn về

Quan ngắn hết, quan dài hết

Ghê !

Cảnh lữ thứ

- Nổi nọ niềm kia xiết nói năng

Đêm nằm không ngủ xiết mần răng

Đầu cành mấy tiếng chim kêu gió

Trước điểm năm canh, chó sủa trăng

Phản phất lòng quê không nén được

Mơ màng cuộc thế cũng cầm bằng

Đêm gà eo óc trời chưa rạng

Bạn đến nhà chơi

Đã bấy lâu nay bác đến nhà

Trẻ thì đi vắng chợ thời xa

Ao sâu nước cả khôn chài cá

Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà

Cải mới ra cây cà chưa nụ

Bầu vừa rụng rốn mướp đương hoa

Đầu trò tiếp khách trầu không có

Bạn đến đây chơi ta với ta

Gà đá nhau

- Con ngoài lồng, con trong lồng

Một mẹ mà ra một sắc lông

Cớ sự gì đâu nên đến nổi

Phùng mang trợn má đá lung tung

Nòi giống tiêu mòn nào có biết

Tình chung máu mủ hoá thù chung

Ta bảo gà ơi phải xét cùng

Kìa lũ bạch miêu ngồi đợi đó

Nhai răng cả cặp chớ tranh hùng

- Gà eo ốc vừa tan giấc mộng

Nhặng vo ve sực động hồn kinh !

Gà mất mẹ (Tôn Thọ Tường)

- Chiu chít thương đàn gà mất mẹ

Cũng là gắng gỡ chớ khoe khoang

Gà gáy sáng (Trương Tâm Xuyên)

- Gà gáy sáng nhịp đời lên điểm hẹn

Riêng một người thờ thẩn đứng trong sương

THƠ NGANG

- Nắm xôi nuốt trẻ lên mười

Con gà be rượu nuốt người lao đao

Đuổi Giặc

- Giặc Miên kéo tới lò gò

An nam còn ngáy kho kho trong mùng

Giặc Miên kéo tới Chùng Dung

An nam mới chịu dỡ mùng chui ra

Bớ này trai tráng làng ta

Đuổi Miên như đuổi con gà bươi rau

Đông dạ cảm tác

- Trước xóm năm canh chó sủa trăng

Phảng phất làng quê khôn chép được

Mơ màng cuộc thế cũng cầm bằng

Canh gà eo ốc đêm thanh vắng

Tình tự này ai có biết chăng ?

Đưa Ông Táo

- Vài mâm quà phẩm nhánh hoa tươi

Đưa bác lên cho đến tận trời

Trên đó bác chơi chừng bảy bữa

Dưới này tớ đợi đến ba mươi

Trời mà có hỏi đòi chi lạ

Xong việc bác mau về với tớ

Kẻo e vắng bếp sợ gà bươi

Chuyện đồng cừu

- Mưa gió thuận thâu đêm gà gáy

Lời can trường gợi lại sự đồng cừu (1)

(1) Đồng cừu : đồng chung một mối thù

Kiếp sau chớ làm đàn ông

- Thử xem trong cuộc giao tình

Đàn bà họ góp với mình bao nhiêu ?

Đàn ông thua thiệt đủ điều

Đàn bà cho ít nhận nhiều hơn ai

Lên hương mặt đỏ như hoa

Mặt mình tái mét như gà mắc toi

So tài đấu thủ võ đài

Giao tranh trăm trận suốt đời mình thua

Lạ thay liễu yếu đào tơ

Mà mình thịt bắp vai u phải nhường

Đàn ông nghĩ cũng đáng thương

Thân trai cực nhọc ruộng nương suốt đời

Kiếp sau trở lại làm người

Làm đàn bà sướng gấp mười đàn ông

Đá gà

Vui xuân nhằm tiết mồng ba

Ông bà cao hứng bắt gà đá chơi

Gà ông ngóng cổ gầy hơi

Gà bà thủ bộ đợi thời gà ông

Gà ông chém trúng cạnh mồng

Gà bà nổi giận gậm cần gà ông

Đá nhau một chập ướt lông

Gà bà trúng cựa, gà ông gật đầu!

Tết nghèo

Chiều ba mươi tết rước ông bà

Mình giả vờ quên vợ nhớ ra

Bán chiếc đàn cò mua khứa cá

Đem đôi “hàm ếch” đổi con gà

Cháu từ Đồng Tháp cho cần gạo

Bạn ở Cao Nguyên tặng gói trà

Chợt nhớ bàn thờ đi tháng trước

Thôi đành lễ bái ở hàng ba.

Đi chợ tính tiền

Một quan tiền tốt mang đi

Nàng mua những gì mà tính không ra

Thoạt tiên mua ba tiền gà

Tiền rưỡi giá gạo với ba đồng trầu

Trở lại mua sáu đồng cau

Tiền rưỡi miếng thịt, giá rau mười đồng

Có gì mà tính chẳng thông

Tiền rưỡi gạo tẻ, sáu đồng chè tươi

Ba mươi đồng rượu chàng ơi !

Ba mươi đồng mật hai mươi đồng vàng (1)

Hai chén nước mắm rõ ràng

Hai bảy mười bốn kẻo chàng hồ nghi

Hai mươi mốt đồng bột nấu chè

Mười đồng nải chuối chẳng thì một quan

(1) Vàng : đồ vàng mã làm bằng giấy

Tết của mẹ tôi (Nguyễn Bính)

Không như mọi bận, người mua quà

Chỉ mua pháo chuột với tranh gà

Cho các em tôi, đứa mỗi chiếc

Dán lên khắp cột, đốt inh nhà

Giết lợn đổ xôi lại giết gà

Cổ bàn xong cả tự hôm qua

Suốt đêm giao thừa mẹ tôi thức

Lẩm nhẩm cầu kinh Đức Chúa Bà.

Xin dừng bút nơi đây để kết thúc chuyện kể về gà trong dịp xuân về tết đến, trân trọng kính chúc quý đọc giả đồng hương thân thương của báo xuân Giáo Xứ VN tại Pháp, cùng toàn thể quý gia đình luôn được dồi dào sức khỏe, một năm Đinh Dậu con gà 2017 Được an lạc thái hòa và vạn sự cát tường.

Hoàng Anh Tài